Libër leximi i gjuhës shqipe

FJALITË E PËRBËRA ME NËNRENDITJE
Në këto periudha fjalia që plotësohet quhet kryesore, kryesore kurse fjalia që
plotëson, quhet e varur (e e nënrenditur).
nënrenditur
Fjalitë e varura sipas funksionit që kryejnë, ndahen në: fjali kryef-
jalore, kundrinore, përcaktore, vendore, kohore, shkakore, qëllimore
mënyrore, krahasore, rrjedhimore, kushtore dhe lejore. lejore
1. Fjalia e varur kryefjalore lidhet me kryesoren me lidhëzat që, se; se
me përemra ose ndajfolje pyetëse ç', çfarë, si, ku, kur etj. P.sh.:
Duket se është i zgjuar.
U vendos që shëtitjen ta nisim nga Shkupi.
Nuk dihet kush e zbuloi i pari shkrimin.
Nuk më kujtohet si ndodhi ngjarja.
2. Fjalia e varur kundrinore lidhet me kryesoren me po ato mjete si
fjalitë kryefjalore. Dallohet prej fjalisë kryefjalore, sepse folja që shërben si
kallëzues në fjalinë kryesore është folje kalimtare në trajtën veprore. P.sh.:
Babai thotë se njeriu pa vullnet është i pavlefshëm.
Nga historiani Luli dëgjoi si quhej populli shqiptar në kohët e vjetra.
Ç'i sheh syri, ia bën dora (atë që ia sheh syri, ia bën dora).
3. Fjalia e varur përcaktore lidhet me kryesoren me përemra lidhorë
që ose i cili, cili me ndajfolje lidhore ku, nga, kur etj. ose me lidhëzat se, që. që
P.sh.: Ata ecnin midis pishave, që fëshfërinin nga era.
Rruga nga kaluam ne ishte plot me gjelbërim e me lule.
Mua më mban shpresa se do ta fitojmë ndeshjen.
4. Fjalia e varur vendore lidhet me lidhëzat vendore: ku, tek, nga,
kudo që, ngado që etj. P.sh.:
Ku dhemb dhëmbi, shkon gjuha.
Nuk dinte nga të shkonte.
Ngado që shkuam, na pritën me ngrohtësi.
5. Fjalia e varur kohore lidhet me lidhëzat kohore: kur, që kur, sa,
derisa, sapo. posa. para se, si, pasi, sa herë që etj. P.sh.:
116
Kur shkoj në fshat, më ngjallen kujtimet e fëmijërisë.
Ne u nisëm, sapo kishte lindur dielli.