You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
JANUSZ MARCINIAK <br />
JOZEF CZAPSKI <br />
METAFIZYKA KONIECZNOSCI <br />
Gdybym mial jednym slowem scharakteryzowac wszystkie, a zwlaszcza<br />
artystyczne powolania J 6zefa Czapskiego, to byloby to slowo k 0 n i e c z<br />
nos c, kt6re rna wlasn~ histori~ i kt6re bylo zapewne tyle razy antonimem,<br />
co synonimem wolnosci.<br />
, Schelling - najwi~kszy filozof epoki romantyzmu, w kt6rego glosie<br />
wyczuwa si~ tworzony przez starozytnosc, realist6w sredniowiecznych<br />
i neoplatonik6w gl~boki respekt dla koniecznosci, widzi w niej fundament<br />
sztuki. "Najwyzszym przejawem sztuki - skoro wolnosc i koniecznosc<br />
stanowi~ najwyzszy wyraz przeciwieristwa lez~cego w og6le u podstaw<br />
sztuki - jest wi~c taki, w kt6rym zwyci~a koniecznosc, nie pokonuj~c przy<br />
tym wolnooSci, i odwrotnie, zwyci~za wolnosc, nie pokonuj~c koniecznosci."·<br />
Wczesniej Platon wlozyl t~ mysl w usta Timajosa: "ile.razy ten, co cos<br />
tworzy z oczyma nieustannie utkwionymi w to, co istnieje sarno w sobie,<br />
i posluguje si~ takim modelem, ile razy stara si~ wywolac w swej kreacji<br />
jego form~ i jej cechy, tyle razy wszystko to, co tak tworzy, jest<br />
z k 0 n i e c z n 0 oS c i (podk. J.M.) pi~kne"2. Jdli platonska triada pi~kna,<br />
prawdy i dobra istnieje z koniecznosci, to znaczy, ze nie tylko idea dobra<br />
jest wyzsza i bardziej pierwotna od naszego poj~cia Boga 3 , ale tez to, ze t~<br />
ide~ ''''Yprzedza cos jeszcze wyzszego i pierwotniejszego niz ona. To "cos"<br />
to koniecznosc, kt6ra jest znamienna zarowno dla tego, "co zawsze trwa<br />
i nie zna urodzin", jak i dla tego, "co zrodzone i widzialne". Bylaby wi~<br />
k 0 n i e c z n 0 oS c pocz~tkiem i koncem wszystkiego, zasad~ odnajdywania<br />
si~ rzeczy we wszechswiecie.<br />
Nie b~~ przypominal znanych i pi~knych sl6w Simone Weil 0 k 0<br />
niecznosci. Moje refleksje s~ tylko spostrzezeniami malarza, zaledwie<br />
amatora filozofii. 0 J ozefie Czapskim mysl~ w kontekscie wlasnych<br />
I F.W.J. Scbelling, Filozojla sZluki, przel. Krystyna Krzemieniowa, Warszawa 1983, s. 416.<br />
1 Platon, Timajos, Krillas albo Atianlyk, przel. Pawel Siwek, Warszawa 1986, s. 34.<br />
1 j.w., s. 162, przypis 26.
Change language