You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
94<br />
KRZYSZTOF KOWALSKJ<br />
SCI. Zloto jest zmaterializowanym swiatlem SIOI1ca, gwiazd i blysku<br />
pioruna. Jego blask nasuwa skojarzenia z boskim swiatlem, ktore moze bye<br />
przez nas zatrzymane w tej postaci. Zatrzymuj"!:c zloto (podobnie jak perly<br />
i kamienie szlachetne) posiadamy cz4stky innej rzeczywistosci. Zloto<br />
posiada moc nie tylko dlatego, ze ma boski blask, ale ze nim j es t.<br />
Zaproponowalem tu lektury pism Kolumba i poszukiwania w opisach<br />
Nowego Swiata cech - odnalezionego? - Raju ziemskiego. Obraz Raju byl<br />
jednym z wielu obrazow zakorzenionych w sredniowiecznej wyobraini,<br />
a wiyc rowniez i Kolumb ulegal tej wizji . To w kulturze (szeroko<br />
rozumianej) nalezy poszukiwae obrazow, maj4cych moc zniewalaj,,!:c,,!: jego<br />
umysl. Kultura jest nosnikiem "obrazow", zgodnie z ktorymi widzimy<br />
otaczaj,,!:C4 rzeczywistosc. Obrazy te S4 zespolami cech, ktore pozwalaj,,!: je<br />
rozpoznawae - przypominaj,,!: w ten sposob typy ikoniczne; bior,,!:c przylc1ad<br />
Raju ziemskiego jesteSmy w stanie go odromic wed lug cech, ktore<br />
nierozerwalnie S,,!: z nim zwi,,!:zane. Moma przypuszczac, ze obrazy te maj,,!:<br />
znacznie szersze pole oddzialywania nii typ ikoniczny czy topos literacki.<br />
S,,!: oczywiscie z nimi zwi,,!:zane, ale ich zycie nie spelnia si y wyl,,!:cznie<br />
w literaturze czy malarstwie; wychodz,,!: poza nie. Prawdziwym polcm ich<br />
dzialania jest swiadomosc.<br />
W analizowanych tutaj fragmentach z dziennika podr6Zy Kolumba<br />
odnajdujv slady silnego oddzialywania w"!:tku kultury, jakim jest Raj<br />
ziemski. Wyraia si~ on nie tylko w toposie literackim, typie ikonicznym,<br />
ale przede wszystkim w sposobie widzenia swiata. Kolumb wyruszaj"!:c za,.<br />
Atlantyk znal opowieSci przedstawiajqce obszary ziemi 0 tak odrniennym<br />
charakterze ontologicznym, ze mogly nalezec do ziemskiego Raju. Charakterystyczna<br />
byla topografia tych obszarow, inna ("nieSmiertelna") roslinnose,<br />
inna ("zywa") woda i inni zamieszkuj,,!:cy tam ludzie.<br />
Nie bez znaczenia byl tez kierunek, w jukim Kolumb podr6Zowal.<br />
Kierowal siy na zachod, ale zamierzal dotrzec do obszarow najbardziej<br />
wysuni~tych na wschod. Tak 0 tym pisal w dzienniku z pierwszej podroi:y:<br />
"s,,!: owe wyspy niezliczone, ktore na mapach oznaczaj"!: koniec Wschodu"<br />
(67). To wlasnie na tych nieodkrytych obszarach spodziewano si~ znaleic<br />
Raj, tam umieszczaly go znane Kolumbowi opisy i mapy. Kolumb byl<br />
swiadom tego, co moie znaleic; mogl dotrzec i dotarl do Raju. Oddzialywanie<br />
tego wyobraienia bylo tak silne, ze rejestrowal tylko to, co<br />
bylo zgodne z tym obrazem - choc w relacji z pierwszych dwu wypraw<br />
nigdy nie wyrazil bezposrednio przypuszczenia, ie wlasnie odkryl Raj.<br />
Ta refleksja przyszla dopiero pMniej. Tak pisal w Relncji din KrOlow<br />
z trzeciej wyprawy: "Doszedlem tedy do przeSwiadczenia, ze ziernia nie jest<br />
okr,,!:gla, jak j,,!: OPiSUj4, ale raczej rna ksztalt gruszki doskonale okr,,!:glej<br />
z wyj"!:tkiem miejsca, gdzie ten ogonek tworzy pewne wyd~cie (...) To<br />
rniejsce jest najwyisze i najbliisze nieba (...) Plyn,,!:c dalej w kierunku<br />
zachodnim, okr~ty wznosz4 siv lekko ku niebu . Dlatego tei odczuwa siv<br />
ternperaturv przyjernniejsz,,!: (. ..) Jest to tym nat uralniejsze, ie slonce, kiedy
Change language