Nr 448, wrzesień 1992 - Znak

SREDNIOWIECZE - INSPIRACJE I OSTRZEZENIA
29
monarchowie Sll nadal glowami Kosciolow, a te ostatnie w durym stopniu
podlegle wladzom panstwowym. W XX wieku w krl;gach katolickich coraz
wyraziSciej zaczl;to sobie uswiadamiae, ze jest to bardzo szkodliwe.
Rozmaite srodowiska wystl;powaly przeciw daleko idllcej konfesyjnosci
panstwa i w ten sposob przygotowaly Vaticanum II.
Mamy tu paradoks: reforma gregorianska, ktora bardzo wzmocnila
wladzl; papiezy, byla reakcjll na poprzednie uzalemienie Kosciola od
panstwa, tak widoczne w epoce karolinskiej. Ta epoka jakby trwa
w niektorych niekatolickich Kosciolach, natom~ast KoStiol katolicki zmierza
do rozdzialu polqczonego ze wspolpracl!, odchodZl!c rownoczdnie od
sredniowiecznej supremacji wladzy duchownej. Ma to swoje gil;bokie
korzenie teologiczne, ale liczq sil; taue historyczne negatywne doswiadczenia
- np. Kosci611uteranski w Szwecji czy prawoslawny w carskiej Rosji.
Wielu ludzi mysIi, Ze rozdzial KOScioia od panstwa to pomysl
Rewolucji Francuskiej, realizowany poiniej przez wladze komunistyczne
(zresztll rozdzial pozorny, zmierzajqcy do podporzqdkowania KOScioia
panstwu) - i stqd ich nieufnose. Nie znaj'lc modelu amerykanskiego
uwazaj'l, Ze rozdzial oznacza izolacjl; lub wrogosc.
A Iymczasem prawidlowy rozdzial jesl warunkiem dobrej wspolpracy ... Tu
przejdimy do naslrpnego prob/emu: czy 10, co dziS nazywamy k/eryka/izmem,
rna rowniei sredniowieczne i rodla? Przy czym k/eryka/izm rozumiem
lu jako oslre oddzielenie slanu ducho wnego od swieckiego i lego rodzaju
supremacjr duch ownego, ie slWarza ona jakby podzial na "sIron(! czynnq"
i "slronr biernq" w Koscie/e, na dwa Koscioly, sensu stricto i sensu largo.
Oczywiscie katdy leolog sir lemu sprzeciwi, ale nie chodzi mi 0 leologir, lecz
o sIan swiadomosci, nieraz glrboko sprzeczny z pojmowaniem Kosciola jako
wspo/noly, rodziny.
Oczywiscie we wczesnym sredniowieczu kler utozsamial sil; z inteligencj'l,
ktora odromiala sil; mocno od analfabet6w i pelnila takze funkcje
panstwowe. Nie bylo innego wyjscia: od szczebla parafii do dworu
krolewskiego ksil;za byli niezb\;dni dla funkcjonowania panstwa. Mozna by
wi \;C powiedziee, ze to byla klerykalizacja panstwa ... Ale rownoczdnie byla
to instrumentaiizacja Kosciola - i to niemal doslowna: pan traktowal
proboszcza jak swego parobka... Przeciei: nawetswil;cenia kaplanskie
zalezaly od woli pana czy wladcy, taue oczywiscie nominacje na stanowiska
koscielne. St'ld walka 0 uniezalemienie kleru od panstwa, 0 rzeczywistc
poddanie go j urysd ykcji Kosciola. Ale oczywiscie chodzilo taue 0 to, i:eby
ksil;za nie kierowali panstwem, bo to nie ich rola.
Wrocmy tutaj do pojmowania Kosciola jako wspolnoty. Jdli on n:'l
rzeczywi scie jest - i na wszystkich szczeblach - to rola kaplana musi bye
inna, niejako automatycznie musi bye bardziej duszpasterzem niz "wlad­
Cll" . W istocie rzeczy Hierarchia nie jest sp rzcczna ze wsp6Inot'l, one sil;
jakos dopelniaj'l. W sredniowieczu bardzo wazny byl ruch wspolnotowy,