78 WOJCIECH BALUS Czym jednak ennui mami? Nuda daje zludzenie przerycia metafizycznego. Dojscie do wewnt;:trznej pustki, na skraj nicosci, a jednoczesnie odkrycie, ze pomimo to swiat nie znika, lecz istnieje istnieruem zdegenerowanym, przyci'lga jako narzucaj'lca sit;: prawda: ze oto "mgl'l" jest byt. Ennui nie prowadzi przy tym do czystej trwogi i rozpaczy. P rzezycie to rna w gruncie rzeezy charakter estetyczny, bo na bezsens istnienia patrzy sit;: z perspektywy trwaloSci owego istnienia, tyle ze pozbawionego sensu. Czlowiek w ten sposob kontempluje jakby ."rownowartosc" wszystlcich rzeczy i choc przygniata go fakt, ze ruc nie jest absolutne, znajduje w tej konstatacji pewn'l przyjemnose - podobnie jak w przezyciu wznioslosci, gdy rzeezy i zjawiska grozne (nawalnice, sztonny, lawiny, itp.) ogl'lda sit;: z bezpiecznej odlegloki. W ennui groza istnienia zdegradowanego oddzialuje estetycznie. To zas co estetyczne zmusza, jak nauczal Kant, do zajt;:cia postawy bezinteresownego podziwu. W ten sposob opisywane przez nas zjawisko przeradza sit;: w smakowanie wewnt;:trznej pustlci az do ostatecznego znudzenia, ale i bez moZliwosci gruntownej odmiany swego stanu. Nuda, jak kazdy zreszt'l nastroj melancholijny, wyklucza bowiem zarowno peln'l radoSc jak i wiclk'l rozpacz. Melan..holia jest rozpacz~, kl6ra rue zd~i yla dojrzeC. R6inica wynika z czasowoSci. Czas rozpaczy jest czasern bez jutra. Czas rnelancholii jesl czasern degrad uj~cego sj~ julra. Swiadornosc, ie rnoje julro b\Xfzie zde· gradowane, rna jednak jeszcze innll roll( do spetnienia. Ona nie pozwala narodzic si~ prawdziwie pelnej radoSci iycia, dla kl6rej robi miejsce cofaj~ca si~ rozJiacz. Melancholia od lej slrony ogllldana jest slanem ruedojrzaleL radosci. Kryje ona w sobie radok doprowadzon~ do polowy i w polowie skazan~ na przeisloczenie si~ w egzyslencjalny srnulek.1> Melancholijne ennui zatem odkrywa bezsens istnienia czlowieka i swiata, ale nie umie przezyc tego faktu do konca: cofa sit;: bowiem przed rozpacz'l w stan estetycznej kontemp\acji, roztapiaj,!c tym samym grozt;: metafizyczn'l w smakowaniu sprzykrzenia. W ten sposob rodzi sit;: stagnacja ducha: swiat nie jawi sit;: ani jako naprawdt;: dobry, ani jako irodlowo zly, zas czlowiek, choc odkrywa pustkt;: swego wnt;:trza, nie zn ajduje w swym polozeniu - poza sporadycznymi chwilami It;:ku - niczego przerazaj'lcego. I to wlasnie jest nowe wcielenie acediae: wyraza sit;: ono w zleniwieniu pustego ja, nie pojmujqcego grozy wlasnego stanu - malo tego, potrafi'lcego znaleZc w nim rodzaj estetycznego zadowolenia. Baudelaire przyrownywal ogarnit;:t'l spleenem duszt;: do pt;:knit;:tego dzwonu, ktory nie potrafi juz swym glosem chwalie Boga. To tez rzecz charakterystyczna: Kwiaty zla przewartosciowuj'l pojt;:cia 0 swiecie, opiewaj'lc to co m roczne, ciemne i brudne. Przywoluj'lc Kanta mozemy powiedziee, Ze poety nie interesuje j uz, jak bye powinno (.WIlen), lecz to jedynie, co jest (sein). W ten sposob godne uwagi staj'l siQ niemoc ezy niedojrzalose i one to podniesione zostaj'l do rangi p rawdziwego obrazu ludzkiego wnt;:rza - pro " J. Tischner, Chochol .rarmackiej melancholii, "<strong>Znak</strong>" 196, 1970, 5.12-+6-1247.
ACEDIA I JEJ NA ST~PSTWA 79 blematyka ta majdzie sw'l: kon t ynuacj~ u G ombrowicza. 'o Trudno si~ wi~c dziwic, ze w gl'l:b b~'lcego w takim stanie ludzkiego dueha wslizguje si~ demon potudniowy, siej'l:c niepewnosc i ennui. • "Ruchliwosc" a czlowick wewn~ trzny lako remedium na acediam mistrzowie zycia klasztornego proponowali prosty srodek: ora el [ahora.1? W wieku XX jednak lekarstwo to stalo si~ przedmiotem ideologicznej manipulaeji - tworcy totalitaryzmu bowiem postanowili poddae pod scisl'l: kontrol~ cale zycie swych podwladnych, tak by nie mieli oni nawet chwili wolnego czasu. W ten sposob, eliminuj'l:c "czas na myslenie", wykluczyc postanowiono wraz z wszel kimi przejawami samodzielnos
- Page 2 and 3:
.. WNUMERZE: Nie naleZy umieszczaC
- Page 4 and 5:
o Tw6RCroSCI J6ZEFA CZAPSKIEGO Jrry
- Page 6 and 7:
SREDNIOWIECZE KOLEBKA EUROPY Z GE
- Page 8 and 9:
6 Z G. DUDY I D. GEREMKIEM ROZMAWIA
- Page 10 and 11:
8 Z G. DUBY I B. GEREMKIEM ROZMAWIA
- Page 12 and 13:
10 Z G. DUllY I B. GEREMKIEM ROZMAW
- Page 14 and 15:
12 Z G . DUBY lB. GEREMKIEM ROZMAWl
- Page 16 and 17:
14 Z G. DUBY lB. GEREMKIEM ROZMAWIA
- Page 18 and 19:
16 CZESLA W DEPTULA geograjii. przy
- Page 20 and 21:
18 CZESLA W DEPTULA rodzaju ludzkie
- Page 22 and 23:
20 CZESLA W DEPTULA kosmologicznego
- Page 24 and 25:
22 CZESLA W DEPTULA wiecznosci i cz
- Page 26 and 27:
24 CZESLA W DEPTULA stwa. Ogranicze
- Page 28 and 29:
26 CZESLAW DEPTULA mitologi~ (m it
- Page 30 and 31: SREDNIOWIECZE INSPIRACJE I OSTRZEZ
- Page 32 and 33: 30 ROZMOWA Z JERZYM KLOCZOWSKIM roz
- Page 34 and 35: 32 ROZMOWA Z JERZYM KLOCZOWSKIM Ocz
- Page 36 and 37: JAN DRABINA KOSCIOL SREDNIOWIECZNY
- Page 38 and 39: 36 JAN DRAntNA Apostolsk
- Page 40 and 41: 38 JAN DRABINA a zamieszkuj,!ce go
- Page 42 and 43: 40 JAN DRABINA Byly inne, wazniejsz
- Page 44 and 45: HILDA GRAEF BERNARD Z'CLAIRVAUX B
- Page 46 and 47: 44 HILDA GRAEF Lasce ... 9,29). To
- Page 48 and 49: 46 HILDA G RAEF w duchowoSci chrzeS
- Page 50 and 51: 48 HILDA GRAEF W dziele wezeSniejsz
- Page 52 and 53: 50 HILDA GRAEF z obaw,!: i drzeniem
- Page 54 and 55: 52 HILDA GRAEF obecnosc tylko po po
- Page 56 and 57: GERHART B. LADNER AD IMAGINEM DEI
- Page 58 and 59: 56 GERHART B. LADNER Boga-Czlowieka
- Page 60 and 61: 58 GERHART B. LADNER z malowidla, a
- Page 62 and 63: 60 GERHART B. LADNER zwanej Codex G
- Page 64 and 65: 62 G ERHART B. LADNER przedstawic t
- Page 66 and 67: 64 GERHART B. LADNER jest zapewne p
- Page 68 and 69: 66 G ER HART B. LADNER wizerunku cz
- Page 70 and 71: 68 GERHART B. LADNER symbolicznym p
- Page 72 and 73: 70 GERHART B. LADNER przeciwstawial
- Page 74 and 75: WOJCIECH BALUS ACEDIA I JEJ NAST~
- Page 76 and 77: 74 WOJCIECH BALUS orientacj,! tekst
- Page 78 and 79: 76 WOJCIECH BALUS Wsrod poczwar, co
- Page 82 and 83: 80 WOJC1ECH BALUS ny objawia sitr r
- Page 84 and 85: 82 ZYGMUNT KUBIAK W p6Znej staroi:y
- Page 86 and 87: 84 ZYGMUNT KUBIAK podziemnego wraca
- Page 88 and 89: 86 ZYGMUNT KUBIAK siy nie tylko z m
- Page 90 and 91: 88 KRZYSZTOF KOWALSKI oczekiwan? Te
- Page 92 and 93: ROK 1492 CZYLI POOR6z DO RAJU ZlEMS
- Page 94 and 95: ROK 1492 CZYLI PODR6z DO RAJU Z1EMS
- Page 96 and 97: ROK 1492 CZYU PODR62 DO RAJU Z1EMSK
- Page 99: ~~ ' ~~~9 ~~':'d~ J"tVIt" )~~ ~~ ~
- Page 103 and 104: 98 KRYSTYNA CZERNI Jest paradoksem,
- Page 105 and 106: 100 KRYSTYNA CZERNI Czapski zastrze
- Page 107 and 108: 102 KRYSTYNA CZERNI kapistom, trakt
- Page 109 and 110: 104 JANUSZ MARCINIAK rozwazan nad p
- Page 111 and 112: 106 JANUSZ MARCINIAK rozumiemy to w
- Page 113 and 114: 108 JANUSZ MARCINIAK na przekor. Ro
- Page 115 and 116: 110 TOMASZ GRYGLEWICZ iywiolow~ i s
- Page 117 and 118: TEMATY I REFLEKSJE ANDRZEJ C. LESZC
- Page 119 and 120: 114 ANDRZEJ C. LESZCZYNSKI i niepew
- Page 121 and 122: 116 ANDRZEJ C. LESZCzyNSKI wymiaru
- Page 123 and 124: - 118 JAN ANDRZEJ KLOCZOWSKI OP zen
- Page 125 and 126: 120 JAN ANDRZEJ KLOCZOWSKI OP i jak
- Page 127 and 128: 122 JAN ANDRZEJ KLOCZOWSKI OP Teori
- Page 129 and 130: ZDARZENIA - KSI1\ZKI - LUDZI E REA
- Page 131 and 132:
126 ZDARZENIA - KSIAZKI - LUDZIE i
- Page 133 and 134:
128 ZDARZENIA - KSlJ\iKI - LUDZI E
- Page 135 and 136:
130 ZDARZENIA - KSIAZKI - LUDZIE Na
- Page 137 and 138:
132 ZDARZENIA - KSlJ\2:Kr - LUDZIE
- Page 139 and 140:
134 ZDARZENIA - KSIA2:KI- LUDZIE ln
- Page 141 and 142:
136 ZDARZENIA - KSIJ\1:KI - LUDZIE
- Page 143 and 144:
138 ZDARZENIA - KSIA:l:KI - LUDZIE
- Page 145 and 146:
140 ZDARZENIA - KSII\ZKI - LUDZIE i
- Page 147 and 148:
142 ZDARZENIA - KS li\ZKI - LUDZIE
- Page 149 and 150:
144 ZDARZENIA - KSIJ\2:KI - LUDZIE
- Page 151 and 152:
146 ZDARZENIA - KSI.i\:,);KI - LUDZ
- Page 153 and 154:
148 AUTORZY TEGO NUMERU: sredniowie
- Page 155 and 156:
150 AUTORZY TEGO NUMERU: STEFAN WlL
- Page 157 and 158:
ISOMMAIRE I Apn:s avoir rernonte Ie
Change language