You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
24 CZESLA W DEPTULA<br />
stwa. Ograniczenie wartosci powYZszego UJ~C1a polega, moim zdaniem<br />
- poza niejasnosciami hlczllcymi si~ z terminem "elita" (jedynll wyraznll,<br />
lecz nie zawsze istotnll dla problemu pozostaje tu granica dzieillca litter4li<br />
i illiteratl) na trudnosci uchwycenia w jego ramach dynamicznych relacji<br />
zachodzllcych mi~dzy "poziomarni". Relacje te moma by scharakteryzowac<br />
wlasnie w kategorii przenikaj llcych calll k u lt ur~ ruchOw interpretacji,<br />
ktorych Scieranie si~ dawalo rozne i otwarte na dalsze zmiany rezultaty.<br />
Trzeba obecnie poruszyc kilka kwestii dotykajllcych sprawy synkretyzmu<br />
sredniowiecznego oraz pewnego rozklad u akcen t6w, ktory znamionowal<br />
w naszej epoce ortodoksyjnll h i storiozo fi~ - uczonll i populamll. Zastrzec<br />
si y wszatie nalezy przed zbytnill " mediewalizacjll" rozpateywanych tutaj<br />
problemow. Wiele z nich towarzyszylo dziejom religii starotestamentowej<br />
i procesom chrystianizacji Srodziemnomorza w starozytnosci, wiele zwillzanych<br />
z pryncypialnll relacjll: chrzdcijanstwo - kultura, zostalo przekazanych<br />
czasom nowo:iytnym.<br />
Biblia operowala szerokll skalll uniwersalnych symboli religijno--kosmicznych<br />
(nieba, ziemi, swiatla, ciemnosci, odrodzenia etc.), co ulatwialo<br />
zrozumienie jej przeslania, ale i umoZiiwialo jego poganskll wyk l ad ni~.<br />
Operowala ona tworzywem mitow " okresu kosmologicznego" , ktorego<br />
poszczegolne elementy mogly bye wchlaniane przez tradycyjny swiatopogilld.<br />
Obserwowane do niedawna w kulturze ludowej wlllczanie Boga weaz<br />
z Jego potymym przeciwnikiem - diablem w struktury kosmosu, przyznawanie<br />
Mu - tatie Illcznie z diablem - jedynie roli demiurga ksztaltujllcego<br />
swiat z "pramaterii chaosu", nacisk na wzorce kosmologicznego<br />
Poczlltku w dyeektywach zycia zbiorowego - a wszystko w nawillzaniu dQ<br />
motywow i teeminow Ksi~ gi Rodzaj u, oto dobitne swiadectwa istnienia<br />
takich tendencji interpretacyjnych. Z drugiej strony przekaz biblijny<br />
pozostawial w swiad omoSci nawracanych ludow poczucie "niedosytu<br />
kosmologii". Byl to wynik fundamentalnego przeniesienia hiero- i teofanii<br />
ze struktur przestrzennych w bieg czasu historycznego. Bibli a mowila<br />
o kosmosie glownie w d woch aspektuch: jako 0 dziele Boga, w ktorym<br />
przejawialy si~ i przej awiajll Jego pot~ga tworcza, wszechmoc i mlldrosc<br />
oraz jako 0 obszarze dzialan Boga ukierunkowanych na his t ori ~ rodu<br />
ludzkiego. Mimo ze ni osla ze sobll pewne wyobrazenie 0 wszechSwiecie<br />
i przyrodzie zaczerpniyte z tradycji k ulturowych Bliskiego Wschodu, nie<br />
dawala sarna odpowiedzi na liczne pytania willzane przed zwyci ~s twem<br />
mysli naukowej z religill - pytania istotne dla zaspokojenia potrzeb<br />
poznawczych i dla praktyki zycia, dotyczllce otaczajllcej czlowieka natury<br />
i zasad zachowania siy w jej ramach. Biblijna desakralizacja kosmosu<br />
przenosila zrodlo sacrum poza "ten swiat", lecz nie byla w stanie<br />
przezwyci~zyc wizji "tego swiata" jako sakralnie pojmowanego i przei:ywanego<br />
system u tudzie:i jako pola dzialan niezwyklych mocy odmiennych od<br />
mocy sarnego Boga. Swiyte teksty pozwalaly wprawdzie interpretowac<br />
zjawiska przyrody w kategoriach symboli yrawd Objawienia i "znakow"<br />
Opatrznosci. To jednak nie wystarczalo. Swiatopogilld biblijny poddajllc
Change language