You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
78 WOJCIECH BALUS<br />
Czym jednak ennui mami? Nuda daje zludzenie przerycia metafizycznego.<br />
Dojscie do wewnt;:trznej pustki, na skraj nicosci, a jednoczesnie<br />
odkrycie, ze pomimo to swiat nie znika, lecz istnieje istnieruem zdegenerowanym,<br />
przyci'lga jako narzucaj'lca sit;: prawda: ze oto "mgl'l" jest byt.<br />
Ennui nie prowadzi przy tym do czystej trwogi i rozpaczy. P rzezycie to rna<br />
w gruncie rzeezy charakter estetyczny, bo na bezsens istnienia patrzy sit;:<br />
z perspektywy trwaloSci owego istnienia, tyle ze pozbawionego sensu.<br />
Czlowiek w ten sposob kontempluje jakby ."rownowartosc" wszystlcich<br />
rzeczy i choc przygniata go fakt, ze ruc nie jest absolutne, znajduje w tej<br />
konstatacji pewn'l przyjemnose - podobnie jak w przezyciu wznioslosci,<br />
gdy rzeezy i zjawiska grozne (nawalnice, sztonny, lawiny, itp.) ogl'lda sit;:<br />
z bezpiecznej odlegloki. W ennui groza istnienia zdegradowanego oddzialuje<br />
estetycznie. To zas co estetyczne zmusza, jak nauczal Kant, do<br />
zajt;:cia postawy bezinteresownego podziwu. W ten sposob opisywane przez<br />
nas zjawisko przeradza sit;: w smakowanie wewnt;:trznej pustlci az do<br />
ostatecznego znudzenia, ale i bez moZliwosci gruntownej odmiany swego<br />
stanu. Nuda, jak kazdy zreszt'l nastroj melancholijny, wyklucza bowiem<br />
zarowno peln'l radoSc jak i wiclk'l rozpacz.<br />
Melan..holia jest rozpacz~, kl6ra rue zd~i yla dojrzeC. R6inica wynika<br />
z czasowoSci. Czas rozpaczy jest czasern bez jutra. Czas rnelancholii jesl<br />
czasern degrad uj~cego sj~ julra. Swiadornosc, ie rnoje julro b\Xfzie zde·<br />
gradowane, rna jednak jeszcze innll roll( do spetnienia. Ona nie pozwala<br />
narodzic si~ prawdziwie pelnej radoSci iycia, dla kl6rej robi miejsce cofaj~ca<br />
si~ rozJiacz. Melancholia od lej slrony ogllldana jest slanem ruedojrzaleL<br />
radosci. Kryje ona w sobie radok doprowadzon~ do polowy i w polowie<br />
skazan~ na przeisloczenie si~ w egzyslencjalny srnulek.1><br />
Melancholijne ennui zatem odkrywa bezsens istnienia czlowieka i swiata,<br />
ale nie umie przezyc tego faktu do konca: cofa sit;: bowiem przed<br />
rozpacz'l w stan estetycznej kontemp\acji, roztapiaj,!c tym samym grozt;:<br />
metafizyczn'l w smakowaniu sprzykrzenia. W ten sposob rodzi sit;: stagnacja<br />
ducha: swiat nie jawi sit;: ani jako naprawdt;: dobry, ani jako irodlowo<br />
zly, zas czlowiek, choc odkrywa pustkt;: swego wnt;:trza, nie zn ajduje<br />
w swym polozeniu - poza sporadycznymi chwilami It;:ku - niczego<br />
przerazaj'lcego. I to wlasnie jest nowe wcielenie acediae: wyraza sit;: ono<br />
w zleniwieniu pustego ja, nie pojmujqcego grozy wlasnego stanu - malo<br />
tego, potrafi'lcego znaleZc w nim rodzaj estetycznego zadowolenia.<br />
Baudelaire przyrownywal ogarnit;:t'l spleenem duszt;: do pt;:knit;:tego<br />
dzwonu, ktory nie potrafi juz swym glosem chwalie Boga. To tez rzecz<br />
charakterystyczna: Kwiaty zla przewartosciowuj'l pojt;:cia 0 swiecie, opiewaj'lc<br />
to co m roczne, ciemne i brudne. Przywoluj'lc Kanta mozemy powiedziee,<br />
Ze poety nie interesuje j uz, jak bye powinno (.WIlen), lecz to jedynie, co jest<br />
(sein). W ten sposob godne uwagi staj'l siQ niemoc ezy niedojrzalose i one to<br />
podniesione zostaj'l do rangi p rawdziwego obrazu ludzkiego wnt;:rza - pro<br />
" J. Tischner, Chochol .rarmackiej melancholii, "<strong>Znak</strong>" 196, 1970, 5.12-+6-1247.
Change language