MTI-Heft 20 1003 - bei Bombastus-Ges.de
MTI-Heft 20 1003 - bei Bombastus-Ges.de
MTI-Heft 20 1003 - bei Bombastus-Ges.de
- TAGS
- www.bombastus-ges.de
Erfolgreiche ePaper selbst erstellen
Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.
talle und Macht. 1000-1600; Propyläen Technikgeschichte<br />
Bd. II, Berlin 1997, S. 211-218.<br />
68 Georg Agricola, Zwölf Bücher vom Berg- und<br />
Hüttenwesen, Taschenbuchausgabe München<br />
1977, S. 1.<br />
69 Wilhelm Pieper, Ulrich Rülein von Calw und<br />
sein Bergbüchlein, Freiberger Forschungshefte<br />
D7, Berlin 1955, S. <strong>20</strong>-25.<br />
70 Ebenda, S. 117-118.<br />
71 C. S. Smith, Art. Biringuccio Vannoccio; in:<br />
DSB Bd. II, New York 1970, S. 142-143.<br />
72 Vannoccio Biringuccio, Pirotechnia, S. 36-43,<br />
397-400.<br />
73 Ebenda, S. 24, 26, 48.<br />
74 Georg Agricola, De ortu et causis subterraneorum;<br />
De natura eorum, quae effluunt ex terra;<br />
in: Ausgewählte Werke, Bd. III, Berlin 1956.<br />
Ders., De natura fossilium; in: Ausgewählte<br />
Werke, Bd. IV, Berlin 1958.<br />
Ders., De veteribus et novis metallis; in: Ausgewählte<br />
Werke, Bd. VI, Berlin 1961.<br />
75 Martin Guntau, Gerhard Mathé, Georgius Agricolas<br />
Beiträge zur Eintwicklung geologischer<br />
Vorstellungen; in: Friedrich Naumann (Hrsg.),<br />
Georgius Agricola. 500 Jahre, Basel 1994,<br />
S. 90-104, Gerhard Mathé, Agricola und die Geologie;<br />
in: NTM 2(1994), S. 13-26.<br />
76 Martin Guntau, Gerhard Mathé (1994), S. 94.<br />
77 Pierre Duhem, Système du mon<strong>de</strong>, Bd. IX.<br />
Gabriel Gohau, History of geology.<br />
78 Georg Agricola, De ortu et causis subterraneorum<br />
libri V; in: Ausgewählte Schriften Bd. III,<br />
S. 116-117.<br />
79 Ebenda, S. 105.<br />
80 Ebenda, S. 149-152.<br />
81 Ebenda, S. 151.<br />
82 Helmut Wilsdorf, Joachim Friedrich, Präludien<br />
zu Agricola, Freiberger Forschungshefte D5, Berlin<br />
1954, S. 116-134 (liefert größtenteils Beschreibungen<br />
<strong>de</strong>r bildlichen Darstellungen geologischer<br />
Phänomene wie Erdbeben, Vulkane<br />
und heiße Quellen).<br />
83 Sebastian Münster, Cosmographey o<strong>de</strong>r beschreibung<br />
aller Län<strong>de</strong>r herrschafften und fürnemsten<br />
Stetten <strong>de</strong>s gantzen Erdbo<strong>de</strong>ns ... Basel<br />
1550 [repr. 1987], Cap. I, II, III.<br />
84 Ebenda, Cap. IIII-VIII.<br />
85 Wilsdorf, Friedrich (1954), S. 79ff.<br />
86 Johann Mathesius, Sarepta o<strong>de</strong>r Bergpostill<br />
sampt <strong>de</strong>r Joachimßthalischen kurtzen Chronicken,<br />
Nürnberg 1564.<br />
87 Paul Reinhard Beierlein, Lazarus Ercker. Bergmann,<br />
Hüttenmann und Münzmeister im 16.<br />
Jahrhun<strong>de</strong>rt. Freiberger Forschungshefte D 12,<br />
Berlin 1955, S. 65-66.<br />
88 Joh.-E. Hiller, Die Mineralogie <strong>de</strong>s Paracelsus.<br />
Teil II. Mineralien und Bergbau <strong>bei</strong> Paracelsus;<br />
in: Philosophia Naturalis 2 (1954), S. 435-478.<br />
Leopold Müller, Die Welt <strong>de</strong>r <strong>Ges</strong>teine <strong>bei</strong> Paracelsus;<br />
in: Sepp Domandl (Hrsg.), Paracelsus.<br />
Werk und Wirkung, Wien 1975, S. 149-174.<br />
89 So behauptet z.B. Müller (S. 151), Paracelsus<br />
habe <strong>de</strong>n »Neptunismus« vorweggenommen. Es<br />
war jedoch während <strong>de</strong>s ganzen Mittelalters üblich,<br />
die geologischen Verän<strong>de</strong>rungen <strong>de</strong>r Erdoberfläche<br />
aus <strong>de</strong>r Wasserkraft zu erklären. Es ist<br />
<strong>de</strong>r Plutonismus, <strong>de</strong>r <strong>de</strong>r Neuzeit angehört. Ferner<br />
erklärt Müller allen Ernstes die »drei ersten«<br />
<strong>de</strong>s Paracelsus seien die aristotelischen Elemente<br />
Er<strong>de</strong>, Wasser, Luft (S. 152)!<br />
In ähnlicher Weise fällt Hiller Fehlurteile (S. 475),<br />
wenn er Paracelsus' Vorstellungen über Mineralbildung<br />
als Analogie <strong>de</strong>r »magmatischen Differentiation«<br />
klassifiziert. Letztere beruht auf <strong>de</strong>r<br />
mo<strong>de</strong>rnen Auffassung <strong>de</strong>r Erdwärme, die Paracelsus<br />
nicht kannte. Sie ist von <strong>de</strong>r von ihm angenommenen<br />
auch im Mittelalter üblichen Vorstellung<br />
eines bloß unterirdischen Feuers, das<br />
verhältnismäßig nah unter <strong>de</strong>r Oberfläche<br />
brennt, grundsätzlich zu unterschei<strong>de</strong>n.<br />
90 aus philosophischer Perspektive siehe: Thomas<br />
Leinkauf. Mundus combinatus: Studien zur<br />
Struktur <strong>de</strong>r barocken Universalwissenschaft am<br />
Beispiel Athanasius Kirchers SJ (1602-1680),<br />
Berlin 1993, S. 349-351.<br />
Den historischen Hintergrund am Beispiel <strong>de</strong>r<br />
Auseinan<strong>de</strong>rsetzungen zwischen <strong>de</strong>m französischen<br />
Hof und <strong>de</strong>r Pariser Universität beleuchtet:<br />
Allen Debus. The French Paracelsians. The<br />
Chemical Challenge to Medical and Scientific<br />
Tradition in Early Mo<strong>de</strong>rn France, Cambridge<br />
1991, S. 8, 13, 15, 53-59.<br />
siehe auch: Betty Jo Teeter Dobbs. The Janus<br />
Faces of Genius. The role of alchemy in Newton’s<br />
thought, Cambridge 1991, S. 53-88;<br />
hier: S. 58-62, 64-66.<br />
91 z.B. »De mineralibus«, in: Sämtliche Werke hrsg.<br />
v. Karl Sudhoff, Bd. III, »De meteoris« und<br />
»De generationibus et fructibus quatuor elementorum«,<br />
Ebenda, Bd. XIII.<br />
92 Zu diesem Thema wird seitens <strong>de</strong>r Verfasserin<br />
gera<strong>de</strong> eine Publikation vorbereitet.<br />
93 Walter Pagel, Paracelsus. An Introduction to<br />
Philosophical Medicine in the Era of the Renaissance,<br />
London 1982; S. 82-106.<br />
R. Hooykaas, Die Elementenlehre <strong>de</strong>s Paracelsus;<br />
in: Janus 39 (1935), S. 175-187.<br />
94 Kurt Goldammer. Bemerkungen zur Struktur<br />
<strong>de</strong>s Kosmos und <strong>de</strong>r Materie <strong>bei</strong> Paracelsus<br />
(1971); in: Ders. Paracelsus in neuen Horizonten:<br />
gesammelte Aufsätze. Salzburger Beiträge<br />
zur Paracelsusforschung, Folge 24, Wien 1986,<br />
S. 263-287.<br />
95 Walter Pagel, Paracelsus als Naturmystiker<br />
(1979); in: Udo Benzenhöfer, Paracelsus,<br />
Darmstadt 1993, S. 24-97; hier: S. 38.<br />
Ders. The prime matter of Paracelsus; in: Ambix<br />
9 (1961), S. 117-135. Pagel formuliert hier die<br />
These <strong>de</strong>r Spiritualität <strong>de</strong>r prima materia <strong>bei</strong> Paracelsus.<br />
49