ROSETTA_MAGAZINE_201303

112
yaşadığı her türlü ilişkiye yansıtan anlatıcı, sınırsız bir mekân
olan gökyüzünü sınırlı bir mekân olan “Akdeniz” coğrafyasıyla
tamamlar:
“Şimdi bir güvercinin uçuşunu bölüyoruz
Gökyüzünün o meşhur maviliğinde
Uzun saçlı iri memeli kadınlarıyla
Bir Akdeniz şehri çıkabilir içinden
Alıp yaracak olsa yüreğini
Şimdi bir güvercinin” 8
“Türkü” şiirinde güvercin kanatları ve güvercin uçuşu kadının
anlatıcı üzerindeki etkisini göstermesi açısından önemlidir.
“Güvercin akıntısı”yla özdeşleşen bakışların kalabalıklığı, uçsuz
bucaksız olması bakımından “mekânsızlık” özelliği kazanır:
“Bir sürü güvercin havalan. Saçların
Bunlar tıpkı senin sevilmedeki saçların
Kanatlarımdan bellidir yeni açılmış sokaklarda
Gülüm-mera gülüm-mera
Bir güvercin akıntısında kesin güvercinler
Uçsuz bucaksız bana bakıyorsun” 9
Coğrafya, Cemal Süreya’nın birçok şiirinde kadına yöneliktir.
Yaşadığı “sürgün”ün etkisini birçok kez dile getirmekle kalmamış
“sürgün” fikrinin insanda bıraktığı hissi kadına yüklemiştir:
“Sen yüzüne sürgün olduğum kadın” 10
Mekânın ve coğrafyanın nitelikleriyle kadını anlatma ve bu
nitelikleri bütünleyici kılma özelliği Cemal Süreya’nın şiirinin
kaynaklarını gösterir bize. Anlatıcı, kadını coğrafya üzerinde
gezdirir. Buradaki coğrafya belirli bir yerle sınırlı kalmaz. Kimi
zaman Akdeniz, kimi zaman Karadeniz kimi zaman da doğunun
mistik âlemidir gezindiği yer. Anlatıcının hayal uzayında şekillenen
mekân tasavvuru kadın bedenine dışsal öğelerle yansır. Kadın
bedeninde şekillenen mekân, duygusal motiflerin imgelemiyle şiir
diline aktarılır. Burada çarpıcı olan unsur anlatıcının biçeminde
saklıdır.
”Ülke” şiiri daha başlığında başlar yolculuğa. Anadolu, kadını
arayışlarıyla belirginleşir bu şiirde. Anlatıcı gittiği her yerden
8 Süreya, Love Words, I Threw Away the Cigarette into the Sea 21.
9 Süreya, Love Words, Ballad . 24.
10 Süreya, Love Words, Country 48.
topladığı örnekleri sevgiliye aktarır. Örneğin “Para basma yetkisi”
ile de tarihsel göndermelerde bulunur, kendi kaynaklarını
kullanarak bir darphane memurunun sürekli kullandığı terimleri
de ekler. “Başakların sarısı”yla Konya’da; denizin berraklığıyla,
Antalya’da arar kadınını. Bu yönüyle kadını, tek boyutlu olmaktan
çıkarıp, çok boyutlu bir kimliğe taşır.
“Ve çarpıntılı yüreğim saçlarının akıntısında
Karadeniz’e karışırdı ordan Akdeniz’e 11
[…]
Bir başak ufak ufak bildirir Konya’yı
O başakta o Konya’da seni ararım
Ben şimdilerde her şeyi sana bağlıyorum iyi mi?
Altın ölçü çift ölçü ve altın karşılıksız
Para basma yetkisini Fırat’ın suyunu Palandöken’i
Erzincan’ın düzünü asma bahçelerin dibini
Antalya’nın denizini o denizin dibini” 12
“Mutsuzluk Gülümseyerek” adlı şiirinde “Ülke” deki hareketli
yapı devam eder. Durağan mekânın içindeki sessizlikten ve
hareketsizlikten hoşlanmayan anlatıcı; bir yere bağlı olmanın
üzerinde yarattığı olumsuzluğu sürekli yer değiştirerek atar. Tekil
mekânlarda seyretmez anlatıcı. Çoğul mekânlar insan-insan ve
insan-doğa ilişkisini güçlendireceğinden, şiirinin yapısını kurarken
somut bir izlenim belirler özneleri üzerinde. Bu da çok özneli şiiri
beraberinde getirir:
“Mutsuzluk gülümseyerek gelir, adıyla süslenmiştir;
Banliyö treninde rastladığımız
Sınav saatini kaçırmış liseli kız,
Hep kazanırsın ey çözümsüzlük!
Ey otobüssever ey Troya yolcusu!
Anımsarsın günlerce konuşup durmuştuk
O İB(ipekböceği) sesli kadını;
Birinin Grönland’ı olmaya hazırlanıyordu.” 13
Anlatıcının, hareketli bir mekânda rastladığı liseli kızın mutsuzluğu
ve çözümsüzlüğü, şiir benini çağrışımlar yoluyla başka bir özneye
ve mekâna taşır. “Otobüssever” ve “Troya Yolcusu” sözcükleri
hareketli yapıyı vurgulamak için özellikle seçilmiş sözcüklerdir.
11 Süreya, Love Words, Ülke 48.
12 Süreya, Love Words, Unhappiness Smiling 256.
113