ROSETTA_MAGAZINE_201303

68
power of transcendental escape. Such
means of escape are well known to him,
paradigmatic figures inherited in his subconsciousness
through the generations,
from the ancient Icarus to a bird that he
regards as an emblem of his pride. But this
escape has its own tragic end; it bloodies
both the individual and the bird. It is a flight
of hope for both, a flight predestined by
fate for them, to devour themselves in midair
before they fall to earth.
All that has happened will again be turned
into myth by the author, in its bed of
creation in order to leave open the path
that links the remnants of the ancient myth
with the creation of the new one, built as a
personal myth. The author is interested in
generating a genuine context, very reliable
with references to modern actuality and to
emphasize the verity of this new myth more
than in creating links with the ancient myth.
Translated by: S. Çapriqi
ME TOpOSE TE VjETRA BALLKANIKE
KADARE zBëRThEN MAKINëN E RE TE
DIKTATURëS SE BOTES
Basri Çapriqi Kosovo
Kali i drunjtë
Në librin Ftesë në studio, shkrimtari
kujton: “Si i nxitur nga një shtysë e vjetër
e racës, pushtimi im i parë ishte Troja. Por
unë shkova gjer në muret e saj për të bërë
të pamundurën: mospushtimin.”
Pushtimi i Trojës, zhdukja e përjetshme
është ankthi që pushton poetin që heret, po
mospushtimi i qytetit, mosthyerja e mureve
është zëri i autorit që kap gati tërë opusin e
tij kriju-es.
Analogjia kurdiset njëkohësisht, si
përgjasim i kërcënimeve të mëdha, të
shteteve, të civi-lizimeve, të epokave,
por edhe në të gjitha raportet intime të
njerëzve. Ky toposi i Trojës na shfaqet me
kufijtë e tij që janë vënë mijëra vjet më
heret, ku ne vazhdojmë të jemi brenda
dhe vazhdojmë të kemi po ata kufij që
na përcaktojnë rrugën, fatin dhe na vënë
limitet e sjelljes.
Shkrimtari, konstaton gjenotekstin si
një krijim simbolik dhe të vërtetën e atij
simboli si një të vërtetë specifike, ku nuk
ka më vlerë absolute vërtetësia e shfaqur,
po e vërteta e mjegulluar, e shumëfishuar
dhe e përjetësuar. E vërteta nuk ndodh
atëherë, ka shumë mjegull, e vërteta ndodh
tani. Kali i Trojës na shfaqet në fushë
përballë qytetit tonë modern, në formën që
e njohim dhe e kemi konstruktuar vetë, në
formën e një furgoni. Ai ka konkretësinë
tonë. Po ai kalë furgon, nxit ankth kudo që
gjen analogji në zgavrat e ndërdijes sonë
Koka e prerë
Vepra e Kadaresë, është tipi i prozës që
ka dominuar në shekullin XX në Europë.
Është letërsia që krijon mitin. Nëse disa
nga simbolet që Kadare krijon në vepra të
veçanta, me qëllim të prekjes së realitetit
dhe përgjasimit me ngjarjet aktuale e që
ndonjëherë i afrohet edhe rrezikut që të
interpretohet me rrugë alegorike, figura
e kokës së prerë, është mitkrijuese, është
mit i krijuar nga Kadare . Koka e prerë
është imagjinatë mitkrijuese e autorit,
metafizikë e hapur, përgjithësim dhe
botëkuptim i tij për shtetin, fatin e popujve,
sistemet totalitare, pasionet dhe ambiciet e
njeriut përballë pushtetit etj.
Personazhi me emrin Abdulla, që rendit
kokat në kamaren e turpit, ka një zhvillim
të çuditshëm, nga një nëpunës pedant
që vendos kokat e prera në kamaren e
turpit, që i vijnë nga skaje të ndryshme të
perandorisë, shndërrohet në një kafshë
simbolike (Casirer) , në një qenie brenda të
cilit ngjallen shtytje të një vetekzekutimi, të
një dëshire për të qenë në mesin e atyre që
u pritet koka, në rendin e atyre që ngrenë
kry dhe që koka e prerë u ekspozohet në
kamaren e turpit
Zgjimi i vullnetit për t’i përngjarë atyre
kokave të prera, te një renditës kokash në
kamaren e turpit, është një synim i autorit
për të mos u pajtuar, se truri i njeriut mund
të shpërlahet deri në fund. Nga humnerat
e ndërdijes, në situata të çuditshme di të
shpërthejë instinkti për të kundërsh-tuar.
69