ROSETTA_MAGAZINE_201303

168
iki büyük maden kazası olmuş, yüz elliye
yakın maden işçisi yaşamını yitirmişti.
Gazetelerde fotoğraflarını gördüğüm
madencilerin çalışma ve yaşam koşulları
beni çok etkilemişti. İlk kez o haberlerden
maden bölgelerinde, babası maden
kazasında öldüğü sırada, annesinin
karnında kalan çocuklara Yadigâr adı
verildiğini öğrenmiştim. O insanların
acılarını derinden duyumsayıp arka arkaya
birkaç şiir yazdım; o andaki acılarını,
duygularını dışa vurabilmek, onların
acılarına ses olabilmek için. Bu şiirlerden
biri, Madencinin Çocuğu adını taşıyordu,
ama çocuk şiiri değildi.
Yıllar sonra bir okuma etkinliği için, bu
maden bölgesindeki bir ilçeye gittim.
Bir sendikaya ait büyük salon doluydu
ve salonda çevredeki köylerden gelen
çocuklar da vardı. Söyleşi bitip soru
bölümüne geçildiğinde, salondan birçok
parmak kalktığını gördüm. Sorular
sordular ben yanıt verdim. Söyleşi bitmek
üzereyken gözüm, ısrarla parmak kaldırıp
söz isteyen çocuğa takıldı. 10-11 yaşlarında
bir kız çocuğuydu. Onun ne soracağını
merak etmiştim. Çocuk, kendisine söz
verilince heyecanla konuşmaya başladı.
“Bir köy okulundan geliyorum. Soru
sormayacağım. Sizin yazdığınız Madencinin
Çocuğu adlı şiiri okudum. Çok etkilendim.
Benim babam da madenci. Biz madenci
çocukları için şiir yazdığınız için size
teşekkür ederiz.”
Almanca’ya çevrilen kitaplarım nedeniyle
birkaç kentte düzenlenen okuma
etkinliklerine katılmak için Almanya’ya
gitmiştim. Frankfurt’taki etkinlikten Köln’e
dönerken yolda şiddetli bir yağmura
yakalandık. Hemen otoyol üzerindeki ilk
benzin istasyonuna sığındık. Yağmurun
dinmesini beklerken, bir şeyler içmek
için kafeye girdik. Türkçe konuştuğumuzu
duyan bir kadın gülümseyerek yanımıza
geldi. Mutfak işlerinde çalışan orta yaşlı bir
işçi kadındı. Konuşmalarından kırsal kesim
kökenli olduğu anlaşılıyordu. Arkadaşlarım,
benim Türkiye’den gelen bir şair olduğumu
belirtip adımı söylediler. Kadın, “Gülsüm
Cengiz” sözünü adını duyar duymaz
yerinden sıçradı ve “Gülsüm Cengiz!
Akdeniz’in Rengi Mavi” dedi. Bu, benim en
son yayınlanan şiir kitabımın adıydı. Ben
daha şaşkınlığımdan kurtulamadan, kadın
o kitabı okuduğunu ve çevresindeki birçok
insana önerdiğini söyledi. Bunları duyunca,
bir an düş gördüğümü sandım; durum
gerçekten de inanılacak gibi değildi. Sonra
onunla sohbet etmeye başladık. Kadının
sözleri beni çok heyecanlandırmıştı. Bir
otoyolun kıyısındaki benzin istasyonunun
kafesinde çalışan bu işçi kadın,
Puşkin’in Yüzbaşının Kızı kitabını ve daha
birçok klasik romanı okumuştu. Sizin
anlayacağınız, Bertold Brecht’in şiirindeki
“okumuş bir işçi”ydi o. Birçok yazarın,
ozanın yanı sıra; rastlantıyla oradan geçen
benim de okurumdu. Yukarda anlatılanlar
gerçektir ve yaşanmıştır. Buna benzer pek
çok örnekten söz edilebilir. Burada şaşırtıcı
olan; yapıtlarım büyük iletişim tekelleri
tarafından halka tanıtılmamış, satışı
artsın diye bütün tanıtım yolları seferber
edilmemiştir.
Burada şu soru sorulabilir; peki nedir
birbirini hiç tanımayan yazarla okur
arasındaki bu güçlü bağı kuran? Yazar,
nasıl ulaşmıştır çok farklı toplumsal
kesimlerdeki bu insanlara? Benim yanıtım
kısa ve yalın. Yaşamdan yola çıkarak
yazmakla. Eğer yazdıklarınız yaşamdan
kaynaklanıyor ve besleniyorsa, mutlaka
yaşamda karşılığını bulur. Yaşam için
edebiyat tanımlamasının içini şöyle
doldurmak olanaklı: Merkezine insanı
koyan, insanın öteki insanlarla ilişkisini
belirleyen toplumsal yaşamı, insanın
doğayla ilişkisini belirleyen koşulları
anlatan; insanın toplumsal yaşam içindeki
yerini irdeleyen; umutlarını, beklentilerini
ve mücadelesini konu edinen; yaşamın
bütünselliğinden ve zenginliğinden
beslenen bir edebiyat. Ölüme karşı yaşam,
savaşa karşı barış, ırkçılığa karşı kardeşlik,
düşmanlık ve önyargılara karşı hoşgörü
ve sevgi, baskılara karşı özgürlük ve
demokrasiden yana bir edebiyat. Kısacası,
merkezine insanı koyan, halktan yana
toplumcu gerçekçi bir edebiyat. Burada
büyük ozan Nazım Hikmet’ten bir alıntı
yapmak istiyorum: “Dünya tarihinde,
çağının sorunları karşısında büsbütün
yansız ve edilgin kalmış bir tek büyük
yazar göstermek kuşkusuz güç olacaktır.
Yansız olunduğu sanılabilir ve söylenebilir,
ama nesnel olarak hiçbir zaman yansız
olunamaz. Bana gelince, ben kesinlikle
yan tutmayı yeğlerim.” der büyük usta bir
konuşmasında.
Burada önemli olan kimin yanında
olduğunuz ya da olacağınız konusunda
yaptığınız seçimdir. Bir yazar
yapıtlarında geniş halk kesimlerini görüp
gösterebiliyorsa, halk kesimleri de er ya
da geç yazarına ulaşacaktır. O nedenle,
yakınmak yerine dönüp kendimize
bakmalıyız. Biz gerçekten yaşamdan
kaynaklanan ve beslenen, kısacası
yaşama dokunan yapıtlar verebilirsek
yapıtlarımız yaşamda karşılığını bulur;
çeşitli kesimlerden insanlarla yapıtlarımız
aracılığıyla bağ kurabiliriz. Ben buna
kendi yaşamımda defalarca tanık oldum.
1995’te, hiç beklemediğim bir anda, okur
jürisinin oylarıyla belirlenen ve yarışmalı
bir ödül olmayan Truva Şiir Ödülü bütün
şiir kitaplarım için bana verildi. Yine hiç
haberim olmadan, bir ilk gençlik romanı
olan Ayşe’nin Günleri adlı kitabım,
İsviçre-Basel’deki BAOBAB uluslararası
çocuk ve gençlik kitapları fonu tarafından
seçilip Almancaya çevrilerek 1997’de
İsviçre ve Avusturya’da yayınlandı. Aynı
yıl Almanya’dan bir ödül aldı. Kimden
yana olacağım konusunda benim seçimim
bilinçliydi; yaşam bana gösterdi ki
okurlarımın seçimi de bilinçli.
Evet, ulusal ya da uluslararası yayın
tekelleri, best seller sistemi, gazete-
televizyon tanıtımları, duvar ve sokak
afişleri, ulusal ya da uluslararası ödül
sistemleri günümüzde, yazınsal ve
yaşamsal kaygılarla yazılmış kitapların
görünür olmasına, okuruna ulaşmasına
engel olacak düzeydedir. Evet, günümüzde
yazar olarak içinde bulunduğumuz
koşullar hiç kolay değildir; gerçek okurla,
seçimini yaşamdan ve insandan yana
yapmış yazar arasında görünür görünmez
engeller vardır. Ancak, bu koşullarda
bile okurumuza ulaşmak olanaksız
değildir. Eğer siz insanları, onların yaşam
koşullarını ve sorunlarını önemsiyorsanız;
onlar da sizin yapıtlarınızın ayrımına
varıyorlar ve aranızda yapıtlarınız
aracılığıyla bağ kurulabiliyor.
169
Peki, günümüz yazarları, yayıncılık
alanındaki bu piyasa ekonomisi kurallarına
karşın okurlarına nasıl ulaşabilir?
Benim düşünceme göre bunun yolu
birlikte davranmaktan, örgütlenmekten
geçer. Yazar, yayıncı örgütleri, okur -
yazar örgütlenmeleri, demokratik kitle