VitrA Çağdaş Mimarlık Dizisi - Arkitera

değerlendirme
Değişen Tatil Anlayışları ve Mekânsal Yansımaları
Otel Kasr-ı Nehroz’dan Esma Sultan Yalısı’na, Mogan Doğa Parkı’ndan Adam & Eve’e
bu kitapta yer alan mimari projelerin en önemli ortak özelliği, iş dışında kalan zamanlardaki
tüketim pratiklerine ev sahipliği yapmak üzere tasarlanmış mekânlara ilişkin
olmaları. Modern dünyada on yıllardır insanlar çalışmaktan arta kalan zamanlarında
kendilerini hem fiziksel hem de zihinsel olarak yenileyebilmek, tazeleyebilmek, yeniden
çalışır hale gelebilmek için dinleniyorlar, geziyorlar, eğleniyorlar... Haliyle bütün bu
faaliyetlerin İngilizce’de yeniden oluşum/yaratım anlamına gelen “recreation” kelimesinin
çatısı altında toplanması boşuna değil. Recreation’a Türkçe’de anlam itibariyle en
çok yaklaşan sözcük, tatil. Bu sözcüğün kökeninde kendisi gibi Arapça atalet kelimesi,
yani hareketsiz veya başıboş olma hali yatıyor. Ve tatil, yine kökeni itibariyle özellikle
işi durdurma, paydos etme anlamını taşıyor. Kısacası bu kitap, kelimenin en geniş anlamıyla
“tatil” mekânları ve “başıboş zamanlar” için tasarlanmış mimari projelerin son
zamanlarda dikkat çeken örneklerini bir araya getiriyor. Çoğunluğu İstanbul’da olmakla
beraber bu projelerin ortaya çıkardığı mekânlar Türkiye’nin birçok yerine, ama özellikle
de Bodrum, Çeşme, Mardin gibi önde gelen turistik ve gezi merkezlerine yayılmış durumda.
Haliyle günümüz Türkiye’sinde değişen boş zaman ve tatil anlayışları hakkında
gözlemlerde bulunmak için bu kitapta yer alan projeler bize önemli fırsatlar sunuyor.
Öte yandan genel olarak mekân ve yerle uğraşan sosyal bilimcilerin bize uzun zamandır
hatırlattığı gibi, sadece değişen toplumsal koşullar yeni mekânsal ihtiyaçlar yaratmıyor,
aynı zamanda değişen mekânlar yeni toplumsal ilişkileri beraberinde getiriyor. Dolayısıyla
tatil ve boş zaman geçirme faaliyetleriyle ilgili yeni mekânsal düzenlemelere ve
müdahalelere bakarak yaşadığımız dünyaya ve bu dünyayı tanımlayan yeni toplumsal
ilişkilere dair önemli ipuçları edinmek de mümkün.
Baştan vurgulanması gereken nokta şu: tatil ve boş zaman kavramları günümüzde orijinal
anlamlarından bir hayli farklı çağrışımlara sahip gibi duruyor. Özellikle son bir kaç on yıldır
boş zamanı doldurmaya aday endüstriler hızla gelişti. Eğlence, müzik, lokantacılık, alışveriş
gibi boş zaman avcılığı yapan sektörlerin yanısıra bunlara ivme kazandıran medya, reklamcılık
ve pazarlamacılık gibi yan sektörler de oldukça büyüdü. Arz talebi doğurdu... Örneğin
hafta sonu artık genelde aileyle ve “ev hali” içerisinde geçirilen bir boş zaman dilimi
olmaktan çıkmış durumda. Uzun pazar kahvaltılarının yerini alan cafelerde, restoranlarda,
otellerde yapılan brunchlardan tutun da alışveriş gezilerine varıncaya kadar hafta sonu
faaliyetlerinin büyük bir kısmı ulaşımıyla, parkıyla, bütçesiyle ciddi bir ön planlama ve
hazırlık gerektirir hale geldi. Yürüyüş, yüzme, at binme, golf oynama gibi sportif etkinlikler
ya da AVM’lerde yapılabilecekler de bunlara katılınca haftasonlarını önceden programlamak
vazgeçilmez bir hale geldi. Özellikle üst gelir gruplarından aileler için programlanmak
zorunda olanlar arasında kentin dışına yapılacak geziler, kısa turlar da var. Kısacası, hafta
sonu programları birçok insanın hayatında artık çok önemli bir yer tutuyor.
Daha çok şey yapmak, daha çok yere gitmek, daha çok eğlenmek sadece hafta sonu
için değil genelde insanların tüm boş zamanları için ciddi bir kaygı kaynağına dönüştü.
Giderek çeşitlenen kültürel etkinliklerin bu kaygıları gidermek bir yana yetişememek
hissini körükleyerek pekiştirdiği bile söylenebilir. Yıl içerisinde şehirin farklı köşelerine
yayılan sinemalar, tiyatrolar, gösteriler, sergiler, konserler, festivaller, fuarlar gibi çeşitli
kültürel eğlencelerin listesi hayli kabarık. Radyolar, televizyonlar, internet siteleri sıklıkla
ve düzenli olarak insanlara boş zamanlarında yapmaları gerekenler konusunda
14