VitrA Çağdaş Mimarlık Dizisi - Arkitera

Esma Sultan İstanbul Ortaköy’de, Boğaz kıyısında bulunan çok amaçlı bir etkinlik salonudur.
Bir yazlık saray olarak yaklaşık iki yüz yıl önce inşa edilmiş olan yapı, bir asır
kadar önce çıkan yangında tahrip olmuş ve geriye tuğla dış duvarları kalmıştır. 1999
yılında bu güzel yapı kalıntısının yeniden kullanılmasına karar verildi ve yapı günümüz
mimari dili ve teknolojisiyle tekrar yorumlanarak işlevli hale getirildi. Çerçeve şeklinde
kalmış duvarlar içine hafif çelik strüktür ve camdan oluşan bir iç mekân tasarlandı. Sarayın
tuğla duvarları, bu cam yapıyı inşa etmeyi mümkün ve gerekli kıldı. Tuğla duvarlar
ikinci bir katman yaratarak çevresel etkilere uyumu sağladı. Yapının giriş katında bar
ve restoran; ikinci katta ise konferans salonu veya etkinlik alanı olarak kullanılabilen
mekânlar bulunmaktadır.
✎
Ortaköy Camii’nin yanında bulunan Esma Sultan Sahilhanesi adlı neoklasik üsluptaki
3 katlı kâgir yalı, 1899 yılında Sultan Abdülaziz’in kızı Esma Sultan’a düğün hediyesi
olarak verilmiştir. Mimarı ve yapım yılı tam olarak bilinmese de, 1762 depreminde hasar
görerek onarıldığı ve 1856’da geçirdiği yangın sonrasında dönemin ser mimarı Nigoğos
Balyan tarafından onarıldığı bilinmektedir. Tırnakçı Yalısı olarak da anılan ve 1915 yılında
Osmanlı hanedanının mülkiyetinden çıktıktan sonra sürekli el ve kullanım değiştiren
yapı, 1920’de geçirdiği yangından sonra depo işlevi görmüş, üst katları marangoz atölyesi
ve kereste deposu, alt katı ise demir-çelik ve kömür deposu olarak kullanılmıştır.
Zengin duvar ve tavan bezemeleri ile bilinen yalının 4.030 m 2 ’lik bahçesi içinde hamam,
mutfak, ahır yapıları, iki katlı müştemilat yapısı ve bir de sarnıcı bulunmaktadır. 1972’de
çıkan yangında tümüyle yanarak yalnızca kâgir dış beden duvarları ayakta kalan yapının
1985’te otele dönüştürülmesi için bir proje hazırlanmışsa da uygulamaya geçememiş
ve 1990’da Marmara Oteller zinciri tarafından satın alınmıştır. 1992’de duvar güçlendirmesi
için yapılan bazı hafif onarımlar sonrasında bina, yaz aylarında çeşitli etkinlikler
için kullanılmaya başlanmıştır. Yapının yıl boyunca hizmet verebilmesi için, çatısının kapatılarak,
çeşitli toplantılar ve etkinliklere hizmet verecek şekilde fonksiyonuna uygun
olarak yeniden işlevlendirilmesi amacıyla, 2001 yılında Fransız mimar Philippe Robert’e
renovasyon projesi hazırlatılmıştır.
Paris’teki L’Arsenal Pavyonu (Pavillon de l’Arsenal), Parc de la Villette’teki Büyük Hal
Binası (Grande Halle de la Villette) ve Marne-la-Vallée’deki Nestlé Yönetim Merkezi
(Nestlé Administrative Headquarters in Marne-la-Vallée) gibi uluslararası çapta ses getiren
inovatif dönüşüm çalışmaları nedeniyle seçilen, 19. yüzyıl endüstri mirasının rehabilitasyonu
ile dönüşümü konusunda uzman Robert’in mevcut duvarlara değmeden
yapının içerisine iki katlı, tümüyle şeffaf bir cam kütle yerleştirilmesi önerisi, kaldırılması
gerektiğinde mevcut yapıya en az zararı verecek olan sürdürülebilir koruma yaklaşımı
anlamında Türkiye’deki öncü örneklerden birisidir. Yapı, sabit ve değişmez bir fonksiyon
yerine esnekliği ve zaman içinde değişebilmeyi öne çıkaran program fikrini benimseyen
sıra dışı tasarım anlayışı nedeniyle de yenilikçi bir ruha sahiptir.
257