VitrA Çağdaş Mimarlık Dizisi - Arkitera

artışlar gerçekleşti. Özellikle metropollerde ve kıyı bölgelerinde açılan lüks oteller ve tatil
kompleksleriyle birlikte, kongre turizmi, golf turizmi, kış turizmi gibi yeni alt sektörler
ortaya çıktı. Bunun sonucunda, son otuz yıl içerisinde özellikle sahil bölgelerinin doğası,
ekonomisi ve toplumsal yapısı oldukça köklü bir değişime uğradı. Daha önce tarla, otlak
ya da ormanlık alan olarak kullanılan yerler hızla turizm bölgeleri haline geldiler. Turizm,
bugün aynı zamanda büyük bir istihdam alanı. Rehberiyle, komisiyle, garsonuyla, bahçıvanıyla,
animatörüyle binlerce insan turistler için çalışıyor. Pansiyon işletmecilerinden
uluslararası otel zinciri sahibi büyük şirketlere değin küçüklü büyüklü sermaye grupları
bu sektör içinde faaliyet gösteriyor. Bütün bunlara paralel olarak, başka ve farklı yerlerde
güzel bir tatil yapmak, dinlenmek, eğlenmek, iyi vakit geçirmek birçok insanın arzu
ve hayal dünyasında önemli bir yer kaplar oldu. Başka bir deyişle, turizm hem kültürel
hem de sosyal manada bir ihtiyaç haline geldi.
Turizm faaliyetlerinde görülen bu genişleme ve çeşitlenmeyi nasıl yorumlayabiliriz? Bütün
bu gelişmeler insanların dünyayı görme ve anlama biçimlerini de nasıl etkiliyor ve
dönüştürüyor? Bu sorulara cevap ararken öncelikle son zamanlarda genel olarak tüketim
pratiklerinde yaşanan dönüşümlere odaklanmamız gerekiyor. Birçok sosyal bilimciye
göre 1970’ler sonrası dönemde, imaj, görüntü, sembol gibi maddi olmayan üretim
formları, ekonomik ve toplumsal hayatta daha baskın bir hale geldi. Bu durum, turizme
has tüketim özelliklerinin diğer toplumsal süreçleri de içine alacak şekilde genişlediğinin
en önemli işaretlerindendi. Bu genişleme modern çağa damgasını vuran sanat, spor,
eğitim, alışveriş, popüler kültür gibi alanlar arasındaki farklılaşmayı tersine çevirmiş, bu
alanlar arasındaki farkları önemsizleştirerek tüketim etkinliği içinde birleştirdi. Tüketim
faaliyetlerinin hayatın hemen hemen her alanına yayılması gündelik hayatın giderek
estetikleşmesini beraberinde getirdi. Gündelik hayat estetikleşirken giderek daha çok
sayıda insan neyi nasıl nerede tükettiği konusunda daha seçici oldu ve titizleşti; tüketim
faaliyetlerini kültürel kimlik oluşumunun ve dışa vurumunun merkezine yerleştirdi.
Başka bir deyişle, modern birey artık ürettikleri üzerinden değil tükettikleri üzerinden
sürekli kendi kimliğini kuran ve sorgulayan, tüketirken aynı zamanda sürekli yeniyi
yaratmanın da sancısını çeken ve bu endişeyi taşıyan birine dönüştü. Bu gelişmelerin
en önemli sonuçlarından birisi tüketimin giderek daha az işlevsel hale gelmesi oldu.
Yani tüketim faaliyetlerini fiziksel/biyolojik yararlara ya da kullanım değerine dair kaygılardan
ziyade giderek daha yoğun bir şekilde simgesel ve sembolik kaygılar yönlendirmeye
başladı. Simgesel ve sembolik olanın çok büyük önem kazandığı dünyada
farklı tüketim alanları giderek birbirine yakınlaşmaya ve hatta iç içe girmeye başladı.
Televizyondan sanata, yemekten spora birçok alanda kullanılan dil, üretim teknikleri,
pazarlama yöntemleri ve tüketim biçimleri birbirine benzemeye başlarken, bu farklı
alanlar arasında bir zamanlar var olan kalın sınırlar kayboluyordu. Sözün kısası, turizmdeki
genişleme ve çeşitlenme öncelikle tüketim alanında yaşanan radikal dönüşümlerin
önemli yansımalarından biri olarak ortaya çıktı.
Örneğin, tatil köylerini ele alalım. 1980’lerde sayıları artan tatil köyleri, modern ve lüks
tatilin simgesi olarak gazete haberlerine, reklamlara sıklıkla konu oldu. Öncelikle yabancı
turistleri hedefleyen bu yerler, zamanla yerli tatilcilerin, ağırlıkla paralı genç orta sınıfların
da hayallerini süslemeye başladı. Bugün tatil köylerinin bir çoğunun mimarisi, iç tasarımı,
çevre düzenlemesi, aksesuarları, hatta çalışanların kıyafetleri bile temalandırılmış durumda.
Yani sadece deniz, kum, güneş, eğlence değil, “sarayda yaşamak”, “korsanların dünyasına
katılmak”, “dünyanın yedi harikasıyla içiçe olmak” gibi fantazilere, hayallere, arzulara
16