VitrA Çağdaş Mimarlık Dizisi - Arkitera

değerlendirme
Turizm Yapılarının Gelişimi*
Türkiye turizm yapılarının evrimini, gelişiminin tüm evrelerini 70’li yıllardan beri projeci
olarak izledik ve gelişen trendlerle etkileşim içinde olduk. Beraber çalıştığım arkadaşlarla
çoğu güney sahillerinde olmak üzere ellinin üzerinde tesise imzamızı koyduk. Bu süreç
içinde geliştirdiğimiz ve uluslararası ortamda beğeni bulan tesisler, bize yurt dışında
pek çok ülkede çalışma olanağı sağladı. Bu uzun çalışma süreci, aynı zamanda Türkiye
kaynaklı bir evrimin de öyküsüdür. Türkiye’nin özel koşulları içinde, Akdeniz ve ötesinde
en özgün yapıları gerçekleştirmeyi amaçladık. Turizm bağlamında iyi bir proje, mimari
özgünlüğün yanı sıra verdiği hizmetin başarısıyla ölçülebilir, çünkü turizm hizmet
odaklı ticari bir yatırımdır. Benzeri yapıların bir diğer özelliği, yatırımın geri dönüşünün
diğer spekülatif yapı türlerine göre yavaş oluşudur, bu nedenle projeler günün trendlerini
yakalarken geleceğe dönük projeksiyonlarla yapının geçerliliğini sürdürülebilir kılmalıdır.
Bunun yanı sıra yapının bulunduğu topraktan fışkıran bir özgünlük kazanması,
uluslararası ortamda ayrıcalıklı bir yer bulmasını sağlayacaktır. Dinlenmeye gelen kişi,
günlük yaşamın usandırıcı döngüsünden kurtulup kendini yenileyen bir deneyim yaşamak
isteyecektir. Bu özlemi, hem çağdaş ve özgün bir mimari hem de bir sanatçı hayal
gücüyle beslemek gerekmektedir.
Turizm yapılarıyla ilişkimiz, İtalya kaynaklı. İtalya’da eğitim görmüş olmam, İtalyan Valtur
Turizm Şirketi’nin beni ve meslektaşım Giovannini’yi Antalya’da tatil köyü projelendirmesi
için seçmesine neden oldu. Valtur’un turizmde tatil köyü kavramının öncüsü
olan Club Mediterranne ile ortaklığı vardı ve projelerin yönetimi kulübe verilmişti. Tatil
köyü planlama öğretisini onlardan aldık. Güney Antalya turizm planının ilk uygulaması
bu tatil köyü oldu. Valtur’a Turizm Bakanlığı’nca tahsis edilen ilk bölge Belek’teydi. Club
Med’in efsanevi kurucusu Gilbert Trigano ve Türk yatırımcılarla birlikte arazi görmeye
gittiğimizde, Belek kıyılarını bugünkü haline hiç benzemeyen sivrisineği bol çeltik tarlaları
görünümünde bulduk. Yer seçimi Kemer’e yöneldi. Antalya-Kemer arasında o dönemde
bir keçi yolundan başka bağlantı yoktu. Havanın kötü olduğu günlerde, ekip haftalarca
vaktini Antalya’da villadan bozma tek kıyı otelinde bekleyerek geçirirdi. Valtur
Kemer Tatil Köyü, Güney Antalya Planı çerçevesindeki ilk turistik tesis oldu. Bu dönemde
tatil köyü kavramı Türk resort turizmi için tek çözüm gibi görülmeye başlandı. Oysaki
çözümün avantajları gibi sakıncaları da vardı. Yatırımcıları çeken yanı, konfor düzeyinin
ekonomik olması nedeniyle yatırım maliyetlerinin de düşük oluşuydu. Bunun yanı sıra
doğa zenginliğinin bir koz olarak kullanılarak çevrenin korunması, betonlaşmanın çok
sınırlı tutulması ve tatil köylerinin bulunduğu ülkenin kültür zenginliklerini değerlendirmeye
çalışılması, çevre köylere istihdam olanakları getirilmesi avantajlar arasındaydı.
Tek merkezli köy kavramı, işletme bakımından yatak sayısının sınırlı tutulmasını gerektiriyor;
çevre tarım ve üretiminden geniş çapta yararlanılıyordu. Ancak bu yaklaşım sadece
sezonluk kullanılabilen tesisler yarattı. Kilit personelini Avrupa’daki kış köylerinde
değerlendirirken, yerli personelin mevsimlik işçi statüsünde kalışı, Türkiye’nin kaliteli
personel yetiştirmesini geciktirdi. Bunun yanı sıra diğer bir sakınca da, bu köylerin yabancı
turistlere dönük kapalı adalar oluşturmasıydı. Turizmin önemli bir katkısı ülkeler
arası etkileşimdi; bu yanı uzun yıllar eksik kaldı.
22