Lubuskie Pismo Literacko-Kulturalne

Grażyna ZwolińskaTeatr poza teatremPrzyznam, że przed ponad rokiem na premieręPokojówek Jeana Geneta jechałam bez przekonania.Jakiś wiejski teatrzyk z podzielonogórskiego Zaboruporwał się z motyką na słońce. Do tego to pierwszajego teatralna próba. Czegóż się spodziewać? Kto nato przyjdzie? Po obejrzeniu spektaklu zmieniłamzdanie.Na premierze były tłumy. W dużej sali gminnej zesceną zabrakło krzeseł, więc część widzów stała podścianami. Z Zaboru i okolicznych wiosek zjawiło sięokoło 150 osób.Jak widzowie przyjęli tak trudną sztukę? Zaskakującodobrze. Wbrew przekonaniom miastowychinteligentów, którzy na ogół uważają, że wiejskapubliczność oczekuje, jeśli już, to kabaretu, jasełeklub rewii, a nie sztuk Jeana Geneta, jednego z czołowychprzedstawicieli powojennej awangardyteatralnej, dramatopisarza kontrowersyjnego, tak jakkontrowersyjne było całe jego życie.W Pokojówkach zawarł on historię dwóch sióstrsłużących u zamożnej Pani, które pod jej nieobecnośćwchodziły zarówno w jej suknie, jak i rolę. Przebywaniew świecie pozorów pomagało im przetrwaćżyciowe upokorzenia. Jak choćby słowa: „Dzięki mnieistniejesz! Nie byłoby sługi, gdyby mnie nie było”.Chęć uwolnienia się od zależności prowadzi siostrydo próby zamordowania chlebodawczyni, do którejczują tylko pogardę i nienawiść. Mówią o niej ironicznie:„Jaśnie Pani nas kocha, uwielbia. Kocha nas,jak swoje fotele, jak bidet”. Kiedy próba zabójstwaspełza na niczym, pokojówkom pozostaje mord symboliczny.Claire, wcielająca się w rolę Pani, zażąda odposługującej jej Solange podania zatrutego wywaru.Wypicie go jest jednak równoznaczne z całkiemrealną śmiercią.Wśród swoich najtrudniejZanim w Zaborze wystawiono Pokojówki, musiałtu przyjechać ze Śląska Jan Fręś, człowiek z teatralnąpasją. Los zrządził, że na początku zamieszkałw gospodarstwie agroturystycznym w Czarnej obokZaboru. Było lato 2007 r. Wtedy jeszcze właścicielkatego gospodarstwa, Jolanta Jarmoch nie wiedziała,że zostanie Jaśnie Panią w futrze i z pierścieniami.O tym, żeby być pokojówką Solange, nie myślała teżrolniczka z pobliskiej Tarnawy, Danuta Rosińska.Podobnie jak Irena Karkosz, rodzinny kurator sądowy,nie przypuszczała, że będzie pokojówką Claire. Poprostu znajome panie spotkały się na letnim grillu, naktóry został też zaproszony Jan Fręś z żoną Dagmarą.Chyba także on nie spodziewał się, że od trzech pańw dojrzałym, jakby nie było wieku, usłyszy: „Zawszechciałyśmy założyć teatr”. Szybko okazało się, że obiestrony myślą o tym jak najbardziej serio, chociaż pochwili panie trochę przestraszyły się swojej deklaracji.Teraz pozostawało znaleźć odpowiednią sztukę,koniecznie z damską obsadą. Jan Fręś przypomniałsobie, że właśnie w Pokojówkach Geneta są trzyodpowiednie wiekowo postaci. Czy pomyślał też, żesztuka może być za trudna? Dla aktorek? Dla widzów?W każdym razie postanowił spróbować. W swoimzawodowym życiu teatrologa i organizatora życiateatralnego zdążył uzbierać niemało doświadczeń.Gra¿yna Zwoliñska57