Lubuskie Pismo Literacko-Kulturalne

Jacek WesołowskiKobieta jako człowiekUlubionym dziełem filmowym mojej córki Julki„teenagerki” na dziś i już od paru lat jest Titanic;Niemcy wymawiają za Amerykanami ‘tajtenik’. Jestto film z gatunku „coś pięknego”. Do tegoż gatunkunależy Out Of Afrika, co na niemiecki przetłumaczonoJenseits von Afrika, po polsku byłoby Podrugiej stronie Afryki, polski tytuł filmu: Pożegnaniez Afryką, ale lepiej jest pozostać przy tytule oryginalnym– bardziej pojemnym, głębszym. Out Of Afrikajest, jak wiadomo, „przeniesieniem na ekran” autobiograficznejpowieści duńskiej pisarki Karen Blixen,którą pod tytułem Den afrikanske Farm (duński tytułzrozumiały w większości języków europejskich)opublikowała autorka pod pseudonimem IsakDinesen w 1937 r. Na niemieckiej kopii tegoż filmudystrybutor pozostawił angielski tytuł, w omówieniachużywa się raczej Jenseits von Afrika, natomiastksiążka w niemieckim tłumaczeniu (1938), zgodniez manierą niemieckich wydawców nazywała się„o wiele lepiej”, bo Afrika, dunckel lockende Welt(dosł. Afryka, mrocznie pociągający świat) – oczywiściemiała dzięki temu lepiej się sprzedawać.Karen (Tania lub Tane) Blixen (podaję dane biogr.za Harenbergs Lexikon der Weltliteratur, Bd. 1), wł.Karen Christence von Blixen-Finecke, panieńskienazwisko Dinesen, ur. 1885, zm. 1962, napisała przedAfrykańską farmą, a zwłaszcza po niej, jeszcze kilkaksiążek, jednakże ta właśnie opowieść o „przygodzieżycia” zadecydowała o randze pisarki w literaturzejej kraju, a po sfilmowaniu powieści w 1985 r.w Hollywood przez Sydneya Pollacka, o jej pozycjiw historii literatury światowej.Karen Blixen spędziła w Afryce 27 lat (1914-1931);przeżycia kilku lat wstępnych posłużyły za kanwępowieści. Powieść autobiograficzna nie jest ścisłymdokumentem realności, będąc powieścią, należy doliteratury jako sztuki. Byłoby błędem utożsamiać toutcourt postać protagonistki Afrykańskiej farmy z pisarką,mimo że nosi jej nazwisko: Karen Blixen.Przypomnijmy przy okazji, że np. „Witold Gombrowicz”w Trans-Atlantyku nie jest identyczny z realnymWitoldem Gombrowiczem, natomiast w Pornografiipisarz opowiada najzupełniej zmyśloną historię,w której uczestniczy bohater tej powieści pod imieniemi nazwiskiem autora: rzecz dzieje się w Polscew czasie hitlerowskiej okupacji, podczas gdy żywyGombrowicz przebywa od 1939 r. w Argentynie.Wracając do Afrykańskiej farmy: także inne postaciepowieści noszą rzeczywiste nazwiska i zgadzają sięz rzeczywistością – o tyle, o ile zgodna jest z nią całapowieść pisarki Karen Blixen.Jak to często bywa (vide Blaszany bębenekGrassa czy Popiół i diament Adrzejewskiego), film OutOf Afrika wg Den afrikanske Farm robi powieściprzysługę. Kierując na nią jupitery, wydobywa z cienia,uaktualnia jej obecność w obiegu kultury. Będę mówiło fimie Out Of Africa i tylko o filmie. Tym bardziej żefilm Pollacka wykorzystuje także inne teksty pisarki,np. jej Listy z Afryki (Breve fra Afrika, wyd.pośmiertne, 1978). Najpierw przypomnę tak zwanybieg wypadków. Jest rok 1913. Młoda Dunkaz bogatej rodziny, Karen Christence Dinesen (genialnarola Meryl Streep) pragnie wyrwać się z nudnegobytowania (bywanie, świecenie, rutynowe rozrywki).66