déchets. stigmatisations, commerces, politiques ... - Viva Rio en Haiti
déchets. stigmatisations, commerces, politiques ... - Viva Rio en Haiti
déchets. stigmatisations, commerces, politiques ... - Viva Rio en Haiti
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ou ka wè machann yo, depi l<strong>en</strong>di jiska samdi<br />
nan blòk GS lan, yo ale ak gwo sak ouby<strong>en</strong> bwouèt,<br />
epitou, nan konpayi an, yo fè yon liy pou yo ka<br />
peze bagay yo (foto 41, 42, 43). Selon administratè<br />
konpayi an, nan yon jou nòmal GS resevwa ant<br />
1000 ak 1200 machann epi y achte ant 25 ak 50 tòn<br />
metal yo, pa mwa, konpayi an pran 100 tòn plastik<br />
ak 25 tòn sandal boyo ak soulye ize.<br />
Nan diferan depatman nan konpayi an materyèl<br />
yo Klase, konprime epi yo prepare an pakè epi<br />
nan kontr<strong>en</strong>è pou ekspòtasyon yo. GS pa fè triyaj<br />
objè yo, paske li konsidere aktivite sa a pa g<strong>en</strong><br />
pwofi . An Ayiti pa g<strong>en</strong> faktori ki triye objè yo ke<br />
GS fè pwosesis yo, li ekspòte Lachin, End, Korea,<br />
Taiwan, Thailand, Meksik, USA, Kanada ak Brezil.<br />
M<strong>en</strong>, depi 2009, konpayi a te kòmanse aktivite resiklaj,<br />
yo transfòme rès boyo ak soulye an sandal<br />
nèf, g<strong>en</strong> preske 50 anplwaye nan pwosesis sa a. Daprè<br />
anplwaye yo, tale konsa biznis lan pral g<strong>en</strong> plis<br />
lavant, sa <strong>en</strong>kli ekspòtasyon an Afwik.<br />
M<strong>en</strong>m si jiska ekzekisyon rechèch lan, pat g<strong>en</strong><br />
yonn nan konpayi sa yo ki te <strong>en</strong>vite pou fè pati sèktoryèl<br />
jesyon fatra solid yo, tankou nou pral wè<br />
nan pw<strong>en</strong> suivan an, li te fonde nan Ministè Travo<br />
Piblik yo, an 2009, li klè ke yo okipe yon plas santral<br />
nan linivè sosyal fatra an. Yo achte objè yo, yo<br />
ofri sèvis e yo patisipe nan yon fòm, sètènman, ki<br />
montre ke yo <strong>en</strong>terese nan administrasyon Leta<br />
nan pwoblèm lan, tankou konkiran oswa kòm patnè<br />
ki <strong>en</strong>vesti potansyèlman nan <strong>en</strong>stitisyon piblik<br />
yo. Nan sans sa a, sa yo fè ouby<strong>en</strong> yo pa fè ankò ka<br />
g<strong>en</strong> <strong>en</strong>pak sou popilasyon an k ap viv nan zòn kote<br />
rechèch lan deroule an. Konsa, ou ka obsève kòman<br />
bagay ki ta kapab konsidere kòm "lokal" yo, konekte<br />
ak yon pwosesis ki pi gwo, nan ka sa a, avèk koze<br />
biwokrasi nan Leta an, avèk lojik konpetisyon<br />
ant konpayi yo epi avèk relasyon yo pafwa ki g<strong>en</strong><br />
konfl i nan pr<strong>en</strong>sip komès yo ak politik lan.<br />
31 Li <strong>en</strong>teresan pou obsève ke preske tout antrepriz ke<br />
nou te vizite yo, yo di ke yo te travay pou MINUSTAH,<br />
tankou si sa a se youn nan pw<strong>en</strong> ki pi <strong>en</strong>pòtan nan<br />
kurikulum nan antrepriz yo travay deja.<br />
32 Nan peryòd rechèch lan, Ministè Travo Piblik yo t ap<br />
refòme avni ki bay aksè ak Twuitye a, nan yon pwojè ki<br />
fi nansye pa BID.<br />
33 Selon dirijan antrepriz yo te di a, yo pa achte bagay<br />
an vè paske pri pou yo ta revann yo a trè ba.<br />
34 Li nan setyèm objektif lan , ki g<strong>en</strong> rapò ak prezèvasyon<br />
anviwònman an.<br />
11. FATRA SE POLITIK<br />
“Fatra se politik” se yon deklarasyon polysemik<br />
epi ki aplikan nan kote rechèch lan te fèt<br />
lan. Nou pral wè ki jan li parèt nan kèk moun ak<br />
kontèks yo.<br />
Mond sosyal fatra a, an Ayiti, espesyalman nan<br />
Pòto Pr<strong>en</strong>s, li an rapò ak aktivite Leta yo, ak koperasyon<br />
<strong>en</strong>tènasyonal la epi ak ONGs yo. Rezon yo ki<br />
fè sa a, yo anpil, yo konplèks epi yo depann de pèspektiv<br />
ki diferan tou. Nan deba sou povrete, inegalite<br />
ak devlopman, “zafè fatra a” rekuran (fè pati nan<br />
Ag<strong>en</strong>da mily<strong>en</strong>yòm LONI 34 an), li <strong>en</strong>voke pwoblèm<br />
tankou sanitasyon, sante ak anviwònnman.<br />
M<strong>en</strong>, fatra a tou, an rapò fèm<strong>en</strong> ak koze ki trè<br />
sansib politikman. Li kom<strong>en</strong> ant moun ki pa fè pati<br />
de gwoup yo bay chay la pa popilasyon pòv la ki<br />
abite nan zòn ki pi dej<strong>en</strong>ere nan vil la yon politizasyon<br />
<strong>en</strong>tans ki an rapò ak peryòd vyolans nan ane<br />
1990 yo ak premye mwatye 2000 la. De la, yo asosye<br />
povrete ak dezòd. Li se yon mo ki g<strong>en</strong> anbigwite<br />
tou, ki g<strong>en</strong> sans degaye ki an rapò ak mank <strong>en</strong>frastrikti<br />
ak prezans masif fatra a, m<strong>en</strong> tou, sitou,<br />
yon sans ki an rapò ak vyolans. Nan chan semantik<br />
violans lan an Ayiti, mo sa ka itilize an m<strong>en</strong>m<br />
tan tankou yon dyagnostik yon sitiyasyon san lòd<br />
epi kòm m<strong>en</strong>as pou pwodwi dezòd. Zòn ki stigmatize<br />
fò yo tankou kote rechèch sa a deroule an, yo<br />
konsidere pou moun ki pa rete ladan l yo tankou<br />
zòn ki g<strong>en</strong> dezòd, abitid natirèl chimè yo 35 .<br />
Relasyon an ant fatra ak politik lan, g<strong>en</strong> ly<strong>en</strong><br />
tou avèk kondisyon lavi yo ak valorizasyon pwòp<br />
tèt popilasyon an k ap viv nan (oswa tou pre a) fatra<br />
a. Se pou sa a, kèk fwa ou wè nan fason pou boule<br />
ak pwoblèm sila a, g<strong>en</strong> kèk opòtinite travay ki pa<br />
g<strong>en</strong> m<strong>en</strong> dèv kalifye epi k stigmatize, ki nan m<strong>en</strong>m<br />
rejyon ke yo wè kòm yon pwoblèm epi ta sanble ke<br />
35 Chimè se mo kle nan politik resan Ayiti an, li fè pati<br />
tou nan chan semantik vyolans nan peyi a. Li difi -<br />
sil pou chimè yo itilize l tankou yon kategori pou idantifye<br />
pwóp tèt yo, li plis se yon kategori yo itilize pou<br />
akize moun ki “vyolan pa azar” epi ki te j<strong>en</strong>eralize pou<br />
dekri milis yo nan pati politik prezidan Jean Bertrand<br />
Aristide lan. Nan tou lede ka yo (lè yo itilize l pou dekri<br />
yon moun oswa yon gwoup) tèm chimè a g<strong>en</strong> de siyifi -<br />
kasyon ke li g<strong>en</strong>y<strong>en</strong> an franse: yon kochma epi yon vye<br />
rèv oswa yon itopy an v<strong>en</strong>.<br />
FATRA | 77
Change language