déchets. stigmatisations, commerces, politiques ... - Viva Rio en Haiti

80 | FATRA
rezoud pwoblèm lan, menm si yo konnen ke lè ou
an rapò ak fatra "nesesèman se yon defi si" e pou
tèt sa menm li ta dwe devwa otorite piblik yo. Epi
gen pozisyon yo ki aksantye sou patisipasyon kominotè
yo, ki ankouraje sistèm administrasyon ak
fi nansman pwòp tèt yo, yo defann sa a yon fason
pou yo ka bay sipò pwòp yo menm lan, men yo toujou
konte paradoksalman ak sipò lajan ki sóti deyò,
yo ka ajans entènsyonal oswa konpayi prive yo.
Nan deba sa a esè GRET lan merite pou n prete
atansyon ak li, nan moman rechèch la, li t ap tann
pou yo apwouve yon pwojè pilòt pou ranmase fatra
nan rejyon Matisan an. Teknik "konstriksyon sosyal"
yo ke GRET te aplike yo nan lòt domèn (espesyalman
kyosk dlo yo) y ap dirije omwen nan teori,
pa enstalasyon pwojè a ak transferans li touswit
nan kominote a (pa komite yo) an patenarya ak sektè
Leta yo, li vize tou pou yo retire l rapid nan zòn lan.
Inisyativ sa a prevwa kowòdone rezo yo pou ranmase
fatra a, ak sistèm pou popilasyon an peye. Sa
se yon lòt pwen konfl i nan koze sa a: yo dwe mande
oubyen pa mande popilasyon pòv nan zòn sa yo
pou yo peye pou ranmase fatra yo? GRET defann ke
popilasyon an dwe peye, tankou nan ka pou yo bay
dlo a, sila se pa tankou yon fòm pou yo soutni pwojè
yo se plis yon mwayen pou kreye sans sitwayènte
epi pou pwofi te dwa yo genyen an.
Yon dènye pwen nan diskisyon an ka mansyone
tou. Li te parèt nan yon sans kritik trè klè
pa fonksyonè yo ki responsabl Selil Jesyon objè
Solid yo nan Ministè Travay Piblik yo epi pa kèk
ajans entènasyonal yo, tankou AFD. Relasyon an
ant règleman ki gen rapò ak ranmasman epi tretman
fatra a ak inisyativ yo pou estabilizasyon ak
konba kont vyolans la. Pèspektiv sa a, se yon konbinezon
ki gen risk nan de fason: li pat ka rezoud
pwoblèm sanitasyon an pou anpil tan epi l te ka
kreye gwo fristrasyon ki te ka pwodwi plis vyolans.
Pou rezoud pwoblèm fatra a, sa t ap ekzije aksyon
politik epi bidjè espesifi k pou yon tan ki dire, sila
diferan de bidjè pou pwogram estabilizasyon
ki nesesèman pou yon ti tan kout epi ki plis fokalize.
Anplis sa a, selon yo menm, asosyasyon ant
netwayaj katye ki pòv yo ak kreye travay pou rezidan
yo, pafwa enplike gwo mobilizasyon, kreyasyon
ekspektativ ak risk pou li pa kontinye, sila te
ka chanje efè ke yo te k ap tann lan: dezòd.
Li klè, ke se yon ansanm pozisyon ki pa omojèn,
men ki trase yon chan aksyon, lide ak deba yo. Se nan
chan sa a kote pwogram yo enstale yo, sila yo ke VR
te kòmanse aplike nan domèn fatra a, an 2008, nan
zòn kote nou fè ètnografi an. Pèsepsyon ke kèk rezidan
nan zòn lan genyen de inisyativ VR a, yo gen
nuans tou. Nan yon bò, kèk moun eksprime satisfaksyon
pou lapwòpte ak Chanjman ki remakab yo ki t
ap pase nan kèk kote, pou tèt aksyon ekip netwayaj
lari ak kannal yo, pou enstalasyon poubèl ke yo itilize
touswit epi pou kanpay ki an rapò ak Bèlè Vèt
lan, ki pretand sansibilize moun yo. Nan lòt bò an,
pa janm pa gen dout sou kontinite aksyon sa yo, tankou
nan ka netwayaj kannal Rockfeller an nan zòn
Pon Rouj lan. An menm tan ke rezidan yo te kontan
pou travay brigad yo, yo pa t rate raple ke kannal la
te deja netwaye nan lòt okazyon, se "pa premye fwa
epi apre tout bagay yo tounen menm jan an", epi
pwoblèm salte an pa depann de yo menm, "men, de
sila yo ki jete yo anwo a, etan Petyon Vil".
Pami moun k ap viv nan zòn lan nou wè efè
yo nan pòs yo okipe nan travay yo, parapò ak ranmasman
fatra a ak netwayaj lari yo. Menm si se
pa yon travay ki stab epi se nan kèk okazyon nan
yon kout dire, resevwa yon salè gen yon gwo diferans
pou moun yo, sa a parèt nan konvèsasyon yo
epi nan fason ki jan yo fè travay la. Men yo rete an
dout pou kontinite travay la. Nan epòk rechèch sa
a, lòt moun yo ki pat jwenn travay yo santi yo fristre,
yo montre sa plizyè fwa nan fason yo menase
lòt moun yo avèk fòs yo.
12. KONKLIZYON
"Lanmè a pa janm kenbe salte, dlo an k ap koule
an li toujou pwòp". Deklarasyon tankou sa yo,
ke nou tande pandan rechèch la, sa yo revele bagay
ki pou wè ak linivè fatra a nan Pòtoprens epi
yo pèmèt nou tounen nan twa aspè ke nou te mansyone
nan kòmansman teks sila a: stigmatizasyon
a, politik ak komès yo.
Fraz yo refere ak yon provèb ke selon l fatra a
ta dwe jete tou senpleman, kote y ap jete l lan pa tèlman
enpòtan, paske dlo a ta sipoze pote fatra a nan
lanmè. Fraz yo ki te pwononse an Ayiti, yo dekri sansasyon
enpwisans swadizan kèk abitid riral yo epi
mank enfrastrikti nan mond iben an. Yo tou pote limyè
yon eleman kle nan pwosesis konfi girasyon ki
dekri nan teks sa a, lefèt ke pifò lokatè fèk rive nan
zòn nan yo sòti andeyó nan peyi a. Nan mikwo-rejyon
1 ak 2 yo, pifò lokatè yo pat fèt etan Pòtoprens,
nan mikwo-rejyon 4 ak 6 yo, gen yon gwo pwopòsyon
de pitit imigran yo. Gen kèk moun ki sòti lwen,