déchets. stigmatisations, commerces, politiques ... - Viva Rio en Haiti
déchets. stigmatisations, commerces, politiques ... - Viva Rio en Haiti
déchets. stigmatisations, commerces, politiques ... - Viva Rio en Haiti
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Fèy lan: netwayaj lari, <strong>en</strong>stalasyon poubèl, ranmasaj<br />
fatra, resiklaj epi sipozeman tou, komès objè ki<br />
resikle yo. Avèk sipò yon pwogram koperasyon Sid-<br />
Sid (gouvènman brezily<strong>en</strong> an ap patisipe nan li),<br />
pwojè a g<strong>en</strong> yon gwo vizibilite nan medya lokal yo<br />
ak <strong>en</strong>tènasyonal, li te g<strong>en</strong>y<strong>en</strong> yon prim epi l se kat<br />
vizit aksyon Nasyonzini an Ayiti, yo m<strong>en</strong>m te promèt<br />
li an piblik, an 2009, èd nouvo delege sekretè<br />
j<strong>en</strong>eral Nasyonzini nan peyi an, Bill Clinton 37 .<br />
Sa a se yon inisyativ ki fè anpil polemik, lòt<br />
ajans ak moun yo kritike l anpil. Pandan direktè<br />
pwojè an ak manm komite jesyon nan lokal la pale<br />
by<strong>en</strong> de netwayaj nan katye an (an konparezon<br />
klèman ak lòt katye nan vil lan), opòtinite travay<br />
ak posiblite pou vann objè ke yo ranmase a, moun<br />
ki kritike l yo refere yo ak li tankou yon “kont-ekzanp”,<br />
esansyelman paske li pa dirabl epi pou lefèt<br />
ke yo wèl tankou yo pwojè ki dwe ranplase aksyon<br />
<strong>en</strong>stitisyon piblik yo epi ki pa asosye ak yo. Sa kony<strong>en</strong>side<br />
ak opinyon ki sòti de pwòp dirijan pwojè<br />
an. Lè yo te vle aplike m<strong>en</strong>m eksperians lan nan lòt<br />
kominote nan zòn metwopolitèn lan, yo te deklare<br />
ke nan ka sa yo, fatra yo “t ap rete sou kont yo", se<br />
pa sèlman nan m<strong>en</strong> Leta a, m<strong>en</strong> tou, nsou kont lòt<br />
ONGs yo k ap fè travay nan zòn sa yo.<br />
G<strong>en</strong>y<strong>en</strong> yon kesyon <strong>en</strong>pòtan ki motiv kritik nan<br />
bò kote kèk <strong>en</strong>stitisyon koperasyon yo (tankou AFD)<br />
ak kèk ajans Leta a: youn nan efè inisyativ ONGs yo<br />
(PNUD, nan ka sa a) se kòm si ou ta pwodwi yon divizyon<br />
nan teritwa a kote pwojè ak ONGs yo t ap<br />
kapab ekzèse souverènte nan lokal lan, fwagmante<br />
aksyon inifye nan sektè piblik lan. Pawòl direktris<br />
pwojè PNUD lan nan Kafou Fèy, konfi me lide sa<br />
a nan kontak dirèk ak VR: "nou m<strong>en</strong>m nou ka pran<br />
sw<strong>en</strong> Bèlè, Meri an dwe deside si Bèlè ap rete sou<br />
kontwòl VR oswa nou dwe responsabl li”.<br />
Nan yon dimansyon ki pi piti, epi ki fè pati yon<br />
rezo ki g<strong>en</strong> diferan <strong>en</strong>stitisyon ak donatè yo, pwojè<br />
a ki devlope pa klib Atletic Ayiti nan Site Solèy<br />
la te prezante lòt kalite yo nan ter<strong>en</strong> <strong>en</strong>tèvansyon<br />
nan domèn fatra an. Sa se yon bagay patnè ant de<br />
36 Nan chan rechèch lan nou te fè fas, pa ekzanp, avèk<br />
rapò ke nan sans sa a te fè referans ak dezòd ki te asosye<br />
ak fatra a nan gouvènman Gérad Latortue a, an 2004.<br />
37 Anplis PNUD la, pwojè a te konte tou ak sipò inisyativ<br />
prive a, bank ak gwo antrepriz ki te fè donasyon lajan<br />
pou achte yon tè ke yo te bay meri a. Nan lokal sa a, yo separe<br />
kalite fatra yo (metal, plastik, katon, fatra òganik ak<br />
bagay an vè), yo te ranje yo pou yo ka reitilize yo aprè. Fa-<br />
gwoup, youn nan Univèsite Lyon epi lòt la nan Univèsite<br />
kwuiskeya a (Pòtopr<strong>en</strong>s). Se yon elèv fransè<br />
k ap fè doktora ki te pran inisyativ lan (l ap toun<strong>en</strong><br />
yon tèz) epi l g<strong>en</strong> sipò pwopriyetè klib lan nan<br />
zafè lajan ak <strong>en</strong>frastrikti. Aks inisyativ la se resiklaj<br />
fatra ke kamyon Ministè Travo Publik la pote<br />
a kòm komand nan rejyon mache Kwa Bosal la,<br />
kamyon sa a rich ak matyè òganik. G<strong>en</strong> yon douzèn<br />
anplwaye k ap travay nan pwojè a, yo dedye yo nan<br />
separasyon, netwayaj (tankou ti sachè dlo) epi konsève<br />
fatra a ki pa òganik lan. Yo itilize sa a ki òganik<br />
lan pou konposte epi kiltive legim yo apre sa a<br />
pou te ka vann yo nan zòn lan. Yo prevni ankouraje<br />
koleksyon an tou pre sièj lan pa mway<strong>en</strong> acha fatra<br />
a nan m<strong>en</strong> moun k ap viv nan zòn lan, m<strong>en</strong>m si sa<br />
a pa klè ekzateman. Selon moun lan ki responsabl<br />
pwojè an, objektif fi nal lan se pou yo pran sw<strong>en</strong><br />
yon popilasyon ki g<strong>en</strong> 200. 000 abitan.<br />
Anplis gwo anbisyon yo ak evaliasyon posibilite<br />
reyèl inisyativ sa a, li <strong>en</strong>teresan pou mete<br />
aksan sou konfi girasyon s<strong>en</strong>gilye ke li fè pati:<br />
konpayi prive ak <strong>en</strong>stitisyon inivèsitè, nan ka<br />
gwoup Lyon an ak yon karyè nan aplike pwojè ki<br />
sanblab ak sila a nan diferan pati nan mond lan,<br />
espesyalman nan Kontinan Afrik lan.<br />
Moun ki kritike pwojè a, yon fwa ankò yo aksantye<br />
di ke l pa durabl (li depann de sipò yon<br />
patwon prive), lefèt ke l <strong>en</strong>plike ranplasman pouvwa<br />
piblik la e sitou lòt faktè yo ki ta dwe prezan<br />
tou nan kritik yo fè ak pwojè PNUD lan: tankou<br />
yon ekspè AFD ta di, lefèt ke pwojè sa yo mele<br />
netwayaj lari ak ki jan pou yo trete fatra yo, epi<br />
resiklaj lan (ki se pw<strong>en</strong> fò inisyativ alternativ sa<br />
yo), nan pèspektiv yo, pa t ap ka sèvi pou fi nanse<br />
depans netwayaj lan ak jesyon fatra a nan yon<br />
vil tankou Pòtopr<strong>en</strong>s. Epi, lefèt ke any<strong>en</strong> pa t ap<br />
asire transfè teknoliji ak administrasyon <strong>en</strong>stitisyon<br />
Leta yo apre (pa ekzanp, sa a te souliye tou<br />
pa moun Ministè Travo Piblik yo).<br />
Li klè ke diskisyon sa yo, g<strong>en</strong> yon gwo kesyon<br />
politik ladan yo. G<strong>en</strong> pozisyon ki ekzije pou Leta<br />
tra ki pa òganik yo, se pou vann (pou antrepriz GS), fatra<br />
òganik lan pou lemoman yo voye l Twuitye, m<strong>en</strong> yo te g<strong>en</strong><br />
pou achte yon lòt tè ki tou pre a kote pou yo te kòmanse<br />
ak pwogram konpostaj la. Kat biznis la se fabrikasyon<br />
brikè ak materyèl yo resikle pou ranplase chabon<br />
an. Jiska moman rechèch la (twa ane apre kòmansman<br />
pwojè a) brikè yo te anpile yo nan depo ansanm ak lòt<br />
kalite fatra san yo pat kòmanse vann yo.<br />
FATRA | 79
Change language