déchets. stigmatisations, commerces, politiques ... - Viva Rio en Haiti

78 | FATRA
yo mele nan zak vyolans. Se nan sans sa a, kreyasyon
travay yo pou netwaye epi jere fatra a, pafwa
li parèt asosye ak « politik estabilizasyon » an.
Finalman, epi sa pa mwens enpòtan, epi salte
fasilman yo tounen agiman politik ki ka mobilize
klas mwayen ak lidè yo, pou bay gouvènman komin
e menm nasyonal yo pwoblèm pou yo ka kontinye
nan pouvwa a 36 .
Istwa fatra a an Ayiti ak nan vil Pòtoprens
lan, epi istwa politik piblik yo la nan lapwòpte ak
sanitasyon an, sètènman yo gen anpil tan epi yo
dans. Sepandan, fen rejim diktati Duvalier a, an
1986, li sanble ke l te ouvri yon faz ki kontinye jiska
kounye a. Se pa senpleman fè a ke nou mansyone
nan plizyè entèvyou ke «anvan» vil la te pi pwòp,
oubyen ke gouvènman an (nasyonal oswa minisipal
yo) te pran swen fatra a nan yon fason pi apwopriye.
Nan konstriksyon pwoblèm resan fatra an, li
nesesè pou konsidere fon rankont ant twa eleman
ke nou mete nan yon lòd swivan an ke li nesesè pou
insiste ke li pa yerachize ni kozatif.
Premye eleman an se retire Leta a k ap bay enfrastrikti
piblik debaz (e pa sèlman sa ki gen rapò
ak fatra) nan zòn nan vil la kote jiska prezan sa yo
te gen yon prezans relatif (menm bagay la kapab
verifye pa rapó lè yo bay dlo oswa enèji a). Dezyèm
eleman an se prezans ogmante koperasyon entènasyonal
yo nan zafè lajan, nan preparasyon pwoblèm
ak pwojè yo, nan elaborasyon ak aplikasyon
politik piblik yo epi nan prezans nouvo aktè ak
konesans yo (foto 44). Dènye eleman an se vizibilite
piblik, depi 1986 e sitou depi nan premye gouvènman
Jean-Bertrand Aristide la, popilasyon katye
ki pi pòv yo tankou sa yo ke nou konsantre rechèch
la (Bèlè ak Site Solèy), lokalize nan zòn ki ba
nan vil la, ki inonde nan fatra, anpil ladan yo se
reyèl poubèl. Transfòmasyon moun sa yo an politisyen
ak revandikatè dwa yo, fè «pwoblèm fatra
a» yon bagay diferan. Sa te bay vizibilite ak sila yo
ki pat genyen l lan, li ranfòse lyen yo ant fatra, povrete
ak vyolans, epi l mete nan plan politik nasyonal
la ak koperasyon entènasyonal, ONGs epi tou
Leta, menm si ke paradoksalman, dinamik prejije
ke moun sa yo soufri an, pafwa yo sèlman denonse
mank swen ak pwoblèm sila a (denons sa a pat
pansabl lè popilasyon sa a pot ko gen «vizibilite».
Nan asosyasyon resan yo ant politik ak fatra
gen patisipasyon plan entènasyonal ki atikile batay
kont povrete ak pwomosyon sante a, swen anviwònman
an, eliminasyon vyolans lan ak adousisman
chomaj la. Sa a se yon teren ki gen diskisyon, nan li
konstriksyon pwoblèm lan se pa konsansis, se nan
li yo fè konpetisyon an, li nesesè pou di, espesyalis,
modèl aksyon, sous fi nansman ak aktè yo (entènasyonal,
nasyonal, ak kominotè yo) lye, oubyen k ap
tann pou yo an rapò ak sous sa yo.
Mond sosyal fatra an nan zòn kote ankèt sa a
deroule an, ap travèse pa konfl i sa yo, gen eko deba
ak diskisyon epi se pa sèlman nan aksyon politisyen
yo ak manm koperasyon entènasyonal yo
epi ONGs yo ki prezan la. Epi tou, nan pawòl ak
nan aksyon popilasyon an ki se, oubyen ki ta dwe
benefi syè politik sa yo. Nou ka idantifye prensip
swuivan sa yo ki gen entansyon fè deba ak aksyon
yo nan rejyon sa a.
Premyèman, nou note mank koòdinasyon, defi
nisyon nan travay yo ak yon yerarchi ki klè bò
kote ajans Leta ayisyen an. Gouvènman nasyonal
lan entèvni nan domèn fatra a, atravè omwen de
Ministè a (Travo piblik ak Anviwònman) nan ranmasman
an, netwayaj lari yo ak administrasyon
kote yo dechaje fatra yo etan Twuitye. Men, meri
yo pran swen fatra yo tou, se s ak fè koze fatra
a pi konplike paske politik pa meri yo ak relasyon
ke yo gen ak chak ministè yo lwen pou yo ta omojèn
oubyen kowòdone kreyasyon Selil pou Jere Fatra
Solid yo epi Tab Sèktoryèl pou Jere Fatra Solid
yo, an 2009 nan Ministè Travo Piblik yo, sanble yo
te gen yon tantativ pou kowòdone ak kreye sikonstans
siperyè pou fè politik yo. Tankou jan nou ka
prouve nan rankont avèk plizyè moun ki patisipe
ladan l epi menm nan reyinyon Tab Sektoryèl la,
diferans pèspektif ak konpleksite sa yo ki anje yo,
an menm tan ki oblije yo, valorize inisyativ sa a,
li dwe fè atansyon tou ak rezilta pwesizeman ke
li ka jenere a.
Ajans koperasyon entènasyonal yo prezante
tou lide yo ak aksyon ki varye. Kèk nan yo konsantre
èd yo an nan bay lajan pou fi nansye ak aplikasyon
pwojè ki konpreyansif epi estratejik ki dwe
aplike pa Leta an. Sa se ka patikilye AFD an. Lòt
ajans miltilateral yo devlope inisyativ ki plis varye.
Nan BID la, pa ekzanp, youn nan sektè yo konyenside
konplètman ak AFD a epi sèlman sipòte
pwojè gouvènman nasyonal lan, tankou amelyore
aksè ak Twuitye. Men, gen lòt depatman nan BID la
ki fi nansye pwojè konkrè ki aplike pa ONGs yo, patikilyèman
kèk aksyon Viva Rio ap fè nan Bèlè.
Yon ka ki trè diferan se ka PNUD lan, malgre
li se yon ajans miltilateral epi l pa yon ONG, l ap
patisipe nan lansman yon inisyativ nan aksyon kominotè,
k ap devlope sa fè twa ane nan katye Kafou