déchets. stigmatisations, commerces, politiques ... - Viva Rio en Haiti
déchets. stigmatisations, commerces, politiques ... - Viva Rio en Haiti
déchets. stigmatisations, commerces, politiques ... - Viva Rio en Haiti
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
g<strong>en</strong> lòt ki sòti nan zòn riral yo, ke aktielman ki g<strong>en</strong><br />
limit ak zòn metwopolitèn nan vil lan.<br />
Nou te temw<strong>en</strong> anpil sitiyasyon, sètènman yo<br />
pa pase sèlman nan zòn sa a, kote yo jete fatra a tou<br />
s<strong>en</strong>pleman 38 , m<strong>en</strong> tou nou remake mank <strong>en</strong>frastrikti,<br />
mank poubèl, pil salte pandan plizyè jou ak semèn<br />
san ok<strong>en</strong>n sèvis pou ranmase l. Ansanm ak sa<br />
a, kòm nou te di, nou wè moun yo trè okipe yo ak<br />
pwòp tèt yo, yo pa sèlman pl<strong>en</strong>y<strong>en</strong> sou degradasyon<br />
anviwònman nan zòn nan, m<strong>en</strong> tou yo mete fatra<br />
yo deyò kay yo ak lw<strong>en</strong> ak kò yo. Nou konstate, tankou<br />
nan lòt gwo vil yo, isit lan tou gwo kantite fatra<br />
yo se pa moun ki trè pòv yo ki abite nan zòn lan ki<br />
pwodwi yo. Yo g<strong>en</strong> rezon lefèt ke yo <strong>en</strong>siste ke salte<br />
yo sòti deyò, anwo a epi nan mache yo 39 .<br />
Sitiyasyon sa a eksplike tou ke aksyon yo ke<br />
VR a te aplike nan zòn nan te g<strong>en</strong>y<strong>en</strong> nan epòk sa<br />
a gwo vizibilite sa a: sanzatann, te g<strong>en</strong> poubèl nan<br />
lari ak avni yo, yo te mete nouvo bokit nan kèk kafou,<br />
brigad yo te netwaye wout piblik yo epi kannal<br />
Pon Rouj lan te kontinye ap netwaye m<strong>en</strong>m apre lapli<br />
yo, lè yo te inonde ankò pa fatra ki sòti nan katye<br />
ki lw<strong>en</strong> epi ki rich nan vil lan.<br />
“Lanmè a pa janm k<strong>en</strong>be salte, dlo an k ap<br />
koule an li toujou pwòp”, fraz se pa moun ki t ap<br />
jete fatra yo ki te itilize fraz sila yo, yo te refere epi<br />
yo te eseye panse rasyonèlman koutim "lòt moun<br />
yo ki jete". Anplis yo dekri swadizan abitid ijyèn yo,<br />
fraz yo ta ka eksprime yon jijman moral de koutim<br />
ki konsidere tankou malpwòp, sa a montre dinamik<br />
prejije sosyal la ki g<strong>en</strong> pou l wè ak fatra a.<br />
Lojik stigmatizasyon sa a montre, ke lekontrè,<br />
ke "zafè salte a" fè pati de yon konfi girasyon nan<br />
yon gran echèl sosyal, nan li g<strong>en</strong> pwoblèm ki an<br />
rapò ak koze ib<strong>en</strong> (jesyon fatra a nan vil la), zafè po-<br />
38 Youn nan objè ke yo plis jete nan lari yo se sètènman<br />
sachè plastik ki vid yo, apre yo fi n bwè dlo a. Tankou<br />
nou te di nan yon tèks anvan sa a, sachè dlo yo se pr<strong>en</strong>sipal<br />
sous dlo potab nan zòn lan (Neiburg & Nicaise<br />
2009). Plizyè moun te rele atansyon pou karakteristik<br />
s<strong>en</strong>gilye fatra sa a, epi pou <strong>en</strong>pòtans li nan sanitasyon<br />
zòn as a, epi an j<strong>en</strong>eral, nan administrasyon fatra na<br />
nan Pòtopr<strong>en</strong>s. Yo mansyone tou bezw<strong>en</strong> pou aplike fason<br />
pou reutilize ti sache plastik yo ak/oswa pou kreye<br />
<strong>en</strong>striman ofi syèl (tankou as yo ki g<strong>en</strong>y<strong>en</strong> nan lòt peyi<br />
yo) ki ekzije pou konpayi yo peye yon pati nan sa sila a<br />
ka koute anviwònman na.<br />
39 Anplis lefét ke pwopòsyon ki pi gwo nan fatra ki pwodwi<br />
pa sila yo ki pi pòv yo se òganik epi se pa inòganik yo,<br />
lekontrè ak zòn ki pi rich yo nan gwo metwopolis yo.<br />
litik (rapò ou g<strong>en</strong>y<strong>en</strong> ak fatra a, m<strong>en</strong>m si se atravè<br />
karaktè iregilye politik piblik yo, mank de defi nisyon<br />
de tach ant ajans yo epi mank de lajan pa yo).<br />
Epi kesyon ki g<strong>en</strong> pou wè ak koperasyon <strong>en</strong>tènasyonal<br />
la (ki konsantre sou fason pou wè ak m<strong>en</strong>n<strong>en</strong><br />
pwoblèm lan, pote model jesyon ak sous yo).<br />
M<strong>en</strong>, nou wè tou ke moun yo pa sèlman jete<br />
rès bagay yo, yo reitilize yo epi yo vann yo. Komès<br />
bagay ke lòt moun yo jete tankou fatra a se yon<br />
pati ki <strong>en</strong>pòtan nan ekonomi kèk ti pwofi ki mete<br />
lajan nan fason pou moun yo epi fanmi yo ki rete<br />
nan zón lan siviv. Ansam ak dinamik pwodiksyon<br />
inegalite sosyal la ak dinamik politik la (de gouvènman<br />
an ak ajans <strong>en</strong>tèvansyon yo), linivè fatra<br />
a montre tou <strong>en</strong>pòtans mache nan strikti lavi sosyal<br />
ayisy<strong>en</strong> resan an.<br />
FATRA | 81