Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

4. Aurkaritzakoak
4.7.1.1. Gehienetan aurkaritza adierazten du inolako zalantzarik gabe:
(112) Joan zen beraz...eta etzuten hil. Alta egia ederrik entzun zuten (p. Narbaitz,
San Frantses JatsuJeoa, 194)
(113) Edariez ez dut oraino deus erranik, / Alta sei, zazpi trago baditut edanik!
(Oxobi, Oxobi-ren Ian orhoitgarri zonbait, 158)
(114) Eta horra Beloken berean ikusten nuela; zer ari ote? pilota-plazaren erdian,
galtza beltz eta atorra xuriekin, pirripitaz nola ibit ikusten iduri. Alta!
Bazukeen orduan Aitzol-ek pirripitan ibittzeaz bertze kezkarik... (X. Diharce
'Iratzeder', Euskera 1990,2)
Harridura perpausetan erabiltzen da maiz alta lokailua. Horrelakoetan
enfasi edo indar berezia ematen dio perpausari.
Aipatzekoa da, azkenik, bada-ren laguntza izaten duela sarritan, baita
aurkaritza adierazten duenean ere, alta bada --edo alta... bada-- forma
hartzen duelarik:
(115) Deneri ohore zitzaien josteta hortan baltsatzea. Alta bada bertsu-alde luzeak
bazituen gogoz ikasteko antzerkilari bak:otxak (p. Lafitte in J. Casenave, Santa
Grazif)
(116) Beraz, zeman ez dela diozu / nik behar dudan lekua, / alta etzen ba izugarria /
nik ein dudan bekatua (Mattin Treku, Ahal dena, 131)
Bigarren perpausaren hasiera hasieran hartzen du toki gehienetan alta-k,
aurreko adibideetan ikus daitekeen bezala. Ez du debekurik, halere, inoiz edo
behin perpausaren barman tartekatzeko, zati luze edo laburrago baten
onodoren:
(117) Bertze solasik nuen alta egungotzat gogoan (J. Hiriart-Urruti, Zezenak
errepublikan, 75)
Aurkaritza lokailu gehienak ez bezala, badirudi alta ez dela juntagailuekin
batera erabiltzen (*eta alta, *baina alta, *edo alta...)
4.7.1.2. Zenbaitetan, aise gutxiagotan hala ere, bigarren perpausak
aurrekoari nolabaiteko azalpena ematen diola adierazteko balio du:
(118) Beraz, ez naiz gure arrazan ni lehena pertsutarako gogoa izan dutana. Aita zena
ere, alta, kantari gaitza gimJen (Xalbador, Odolaren mintzoa, 32)
113