Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Euskal</strong> Gramatika. Lehen Urratsak-<strong>III</strong><br />
1.0.2. Hizketa, hizkuntza, perpausa eta esaldia<br />
Gramatikak bere gain hartzen duen eginkizuna hiztunak hizkuntza bat<br />
dakienean, "dakien" horren berri ematea da. Hizkuntza, hortaz, "jakite" bat da,<br />
hiztun arruntak duen "jakite" edo ahalmen hori, beste hainbat giza-ahalmen<br />
bezala, normalki oharkabekoa bada ere. Baina hizkuntza oso mekanismo<br />
konplexua da eta hiztunak darabiltzan elementu desberdinak (hotsak, hitzak,<br />
perpausak,...) sartzen dira jokoan. Hizkuntz gaitasunak, hizkuntza "jakiteak",<br />
elementu horiek guztiak menderatzea eskatzen du, baina menderatze hori modu<br />
orokor eta erabatekoan gertatzen da, ez zatika 000 sakabanaturik. Esan nahi<br />
baita, hizkuntza menderatzea ez da oso ebakera ona izatea bakarrik edo hitz<br />
asko ezagutzea, adibidez. Hizkuntza jakitea perpausak eratzen jakitea da, nahiz<br />
eta hitzegiterakoan bestelako "jakiteez" ere baliatzen garen. Perpausak ez dira<br />
liburuetan 000 hiztegietan aurkitzen, gorderik. Aitzitik, hiztunak aldioro sortze<br />
lanean aritu behar du, hots: hizkuntza ikasteko prozesuan barneratu zituen<br />
erregelak erabili behar ditu hotsak eta esanahiak elkarrekin lotzeko, hitzegiten<br />
dugunean hori egiten baitugu: hotsak erabiltzen ditugu esanahi bat solaskideari<br />
helarazteko. Nolanahi ere, gauza bat da hiztunak barneratua duen "jakitea"<br />
(hizkuntza, alegia) eta "jakite" hori egunoroko bizitzan erabiltzea, baliatzea.<br />
Jakite hau egunoroko bizitzan gauzatzeari hizketa dei geniezaioke.<br />
Bestalde, perpausa aipatu dugu. Sarritan bi zentzutan -aski desberdinetan<br />
gainera- erabili izan da perpaus hitza. Alde batetik hizkuntz ariketari -hizketari,<br />
beraz giza jokabideari, dagokion zerbait bezala-, eta, bestetik, hiztunaren<br />
gaitasunaren -hizkuntzaren- deskribapena izan nahi duen <strong>gramatika</strong>ri dagokion<br />
zer teoriko gisa. Lehen esanahiaz aritzeko, halere, nahiago dugu esaldi hitza<br />
erabili eta perpaus hitza bigarren zentzurako gorde. Horrela, <strong>gramatika</strong><br />
perpausez arituko da eta ez esaldiez. Perpausa kontzeptu teoriko bat genuke,<br />
hizkuntzalaritzak eta <strong>gramatika</strong>k erabiltzen dituzten beste hainbat kontzepturen<br />
gisakoa (fonema, morfema, sintagma, aditza, eta antzekoak bezalakoa, alegia)<br />
eta, horrenbestez, aldez aurretik emana ez zaiguna. Aldez aurretik emanak<br />
ditugunak solasaren barnean, hizketaren fruitu gisa, datozen esaldiak ditugu eta<br />
hauetatik abstrakzio eginez asmatu dute <strong>gramatika</strong>lariek perpaus kontzeptua.<br />
Kontzeptu teorikoa denez, alferrik hasiko gara perpaus bila <strong>gramatika</strong>tik<br />
kanpo, hauek ez baitira esistitzen mundu errealean, <strong>gramatika</strong>n baizik. Mundu<br />
errealean, eta gizakion jokabidean aurkituko ditugunak esaldiak izango dira,<br />
hiztunek hitzegiterakoan jaulkitakoak.<br />
Gauzak horrela, erraz ulertzen ahal da izan daitezkeela esaldiak perpaustzat<br />
ezin har daitezkeenak -pentsa, besterik gabe, hitzegiterakoan gertatzen diren<br />
hutsegite ugariez, 000 zerbait esaten hasi eta bukatu gabe zenbat bider gelditzen<br />
2
Change language