Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Euskal</strong> Gramatika. Lehen Urratsak-ill<br />
Ezezko perpaus horiek dira, beharbada, bi erabilera eta bi adieren arteko<br />
zubi 000 egin dutenak. Beste zenbaitetan, berriz, ezezko perpausetan egon<br />
arren, aurkaritza lokailutzat hartu behar dira, zalantza handirik gabe:<br />
(205) Lo egin nahi zuen. Ez hargatik ohean, hacen aldamenean (J. Mirande,<br />
Miraruieren idaz/an hautatuak, 159)<br />
(206) Ekanduta dagozan begiak, ez dira orregaitino minberatuten O.A. Moguel, El<br />
doctor Peru Abarca, 128)<br />
Lokailu direnean hiztegiko berbatzat hartu behar direla dirudi, bai hargatik<br />
eta bai horregatik ere, hau da, hiztegian berariazko sarrera zor zaiela.<br />
Lokailu gisa ez dira, ordea, berdin erabiltzen euskalki guztietan: hargatik<br />
ekialdeko euskalkietan izan daiteke lokailu eta horregatik, berriz,<br />
mendebaldekoetan. Azken honen aldakinen artean bizkaierazko<br />
horrega(i)ti(n)o aipa daiteke berariaz, besteak baino sarriago erabiltzen bait<br />
da lokailu gisa.<br />
4.10.2. Forma eta balioa (haatik eta horratik)<br />
Haatik eta horratik, erakuslearen motibatibotik erakarritako lokailuak<br />
dira. Aurrekoak baino berriagoak dira, baina, haiek ez bezala, hauek lokailu<br />
dira beti. Erabilera hori zehazteko eratorriak direla esan liteke beharbada.<br />
Ekialdeko euskalkietan erabiltzen den lokailua da haatik, ez oso<br />
aspaldikoa: lekukorik zaharrenetan ez da ageri eta hiztegigileek ere ez dute<br />
oraintsu arte aintzat hartu, hargatik-en aldakin hutsa zelakoan 000. Orain,<br />
ordea, bai hiztegietan lekua aitortzen zaio eta baita mendebaldean toki egiten<br />
ere, erabilera jasoan batez ere. Beti, hori bai, lokailu gisa eta inoiz ez erakusle<br />
soil gisa:<br />
(207) Bazakian botilla barne hartan zela eta haatik etzian edireiten (J.B. Constantin,<br />
Haritchabalet (...) gainen, 21)<br />
(208) bikario igorri zuten Ustaritzerat Etzuen haatik hezur zaharrik han egin behar<br />
(Zerbitzari, Azkaine, gure sorterria, 69)<br />
Bide beretsua egin du mendebaldeko horratik lokailuak ere: horregatik<br />
formatik eratorria, honen lokailu erabilefa ordezka dezake, are zehatzago. Aski<br />
berria da horratik ere eta zalantzak izan dituzte hiztegileek eta idaz1eek bere<br />
eskuko hitz gisa aintzat hartzeko. D. Agirrek, esate baterako, honela zuzendu<br />
zuen Garoa-ren ondoko testua, <strong>lehen</strong> ediziotik bigarrenera:<br />
128
Change language