Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-IlI
3.1. Bestela I Bertzenaz
Formaz eta sortzez, aditzondo ditugu bi lokailu hauek. Ik:usten ahal denez,
beste eta ·Ia modu atzizkiaz osaturikoa da bestela ("bestelan", "bertzela") eta
bertze-ren forma gehi "-n" eta kasu instrumentalaren marka, bertzenaz
("bestenaz").
Formaz ezezik, balioaz ere aditzondo izan daiteke bestela eta,
horrelakoetan, perpausaren barruan zuzenean aditzari lotua doa. "Beste modu
batera" esan nahi du, hain zuzen, ondoko adibide hauetan ikus daitekeenez:
(3) bestela ezin badut, oinez joango naiz
(4) ariketa hori bestela egin behar duzu
Beste batzutan, ordea, esapide-Iokailu bilakatzen zaigu, beste hainbat
aditzondo bezala. Eta, orduan, inguratzen duten perpauseko aditz sintagmatik
eta gainerako elementuetatik aparte doa, normalean horietarik eten batek -idatzia
denean, komak- bereizten duelarik.
Bertzenaz berriz, lokailu lexikalizatu bezala bakarrik erabiltzen da
lapurteraz.
Lokailu diren aldetik, bi egiteko bete ditzakete hitzok:
a.- Gehienetan, aurreko perpausaren aditzari dagokion balizko esanahia
dute, beti ere halako baldintza bat 000 dagoela ezkutuan seinalatuz. Ronela:
(5) eguzkia bada, hondartzarajoango gara Bestela, etxean geldituko gara
(6) haurrek hamarretako joan behar dute ohera. Bestela, oso nekaturik jeikitzen dira
biharamonean
Adibide horietan ikusten denez, bestela lokailua perpaus oso baten
laburduratzat har genezake: "bestela gertatuko balitz", "eguzkirik ez bada",
"hamarrak ondoren joaten badira", e.a. Beste modu batera esanda: "aurreko
perpausak esaten duena betetzen ez bada" esapidearen laburdura litzateke,
alegia. Euskalliteraturan oso arrunta da erabilera hau eta idazleen artean behin
eta berriz aurkitzen da:
80