Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

1. PepaUS elkarketa eta lokaüuak
diodanean, hor bi perpaus ditugu, ez bato Hori entonazioak sala diezaguke edo,
idazterakoan, bien artean ezarri dudan puntuak. Hala ere, batak bestearekin
badu nolabaiteko lotura. Perpausen arteko mugak non gauzatzen diren, ordea,
ez da gramatikak beti ere estu eta zehatz erabakitzen duen gorabehera.
Batzutan, egia da, perpausen artean sortzen den erlazioa perpaus elkartuari
dagokiona da nahitaez: horrela loturiko perpausek ezin dute inolaz ere bere
eskuko izan; bata bestearen mendeko izango da beti ere:
(10) p[ p[Gaizki zabiltzala] esan didate]
(11) p[ p[Hor bizi den] -a anaia dut]
Beste batzutan, berriz, -juntadurari eta alborakuntzari dagokienetan, batez
ere- aukera izaten dute hiztunek perpausak dauden daudenean, elkartu gisa
nahiz bakoitza bere eskuko uzteko, testu mailako loturatik aurrera pasa gabe.
(12) "Benetan, aren lepo lodi baltzak izurdearen antz pixkat badauka.Baña oraindiño
itxurazko gizona dagotsu". (O. Agirre, Kresala, EFA, Oñate, 1967, 144 or.)
Zein bere eskuko diren perpaus bi ditugu hor, egileak, horrela nahi izan
balu, perpaus konposatu bakarra egin bazezakeen ere:
(13) Benetan, haren lepo lodi beltzak izurde3ren antz pixka bat badauka baina oraindino
itxurazko gizona dago
Berezirik utzi ditu, halere, testu mailako harreman lasaiagoan.
1.1.2. Perpaus bakuna eta elkartua
Bi mota handi berez daitezke perpausen artean: bakuna eta elkartua. Bere
osagaien artean beste perpausik ez duenari bakuna esaten zaio eta bere
barnean beste perpausen bat duenari, berriz, elkartua. Aldera ditzagun,
konparazio baterako, honako perpaus hauek:
(14) a. Liburu bat eman nion.
b. Liburu bat eman nion baina ez du irakurri.
(15) a. Zure laguna bizi da hor.
b. Dendan ikusi dugun laguna bizi da hor.
9