Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-III
2.5.9. Laburtzeko, hortaz, honela geratzen zaigu lokailu honen
distribuzioa:
1) behintzat, bederen, behinik behin, gutxienez (zenbatasuna),
segurik
2) behintzat (harr.): segurki, jakina, noski
3) behintzat: hasteko, lehenbizikorik, behin bederen, behinik behin
4) bederen: kontzesio kutsua
Hots: behintzat lokailuak balio du beste lauak ageri diren tokian jartzeko
('bederen', 'behinik behin', 'gutxienez' eta 'segurik'); behintzat lokailua,
harridura berezi hori adierazten duenean, 'segurki', 'noski', 'jakina' eta
halakoez ordezka daiteke, euskalkien arabera; behintzat lokailuak beste
esanahi bat ere biltzen du, 'hasteko' edo halako zerbait adierazi nahiko
lukeena: literaturan 'behin bederen' eta 'behinik behin' ere ageri dira esanahi
berarekin inoiz. Azkenekoz, bederen kontzesio kutsuarekin erabiltzen dugu
maiz.
2.6. Bederen, bederik, behinik behin
2.6.1. Formaz ez, baina esanahiaz (gehienetan segurik) ikusi dugun
behintzat lokailuaren pareko dituzkegu hiru lokailu hauek. Forma aldetik,
bederen (edo honen aldakia bedere) eta bederik haurrideak ditugu (bata
genitiboaren markarekin eta bestea partitiboaren morfologiaz hornitua). Argi
ikusten da, bestalde, behinik behin delako hori behin aditzondoaren
gainean eraikia dela
Denek esanahi bera, neurri batean behintzat, dutelarik, euskalkien arauera
daude sailkatuak, lehenago ere esan dugun moduan. Hortaz, "bai"l"ez"
partikulen inguruan, harridurazko esaldietan; sintagmen artean, perpaus
hasieran, perpaus amaieran, e.a., ageri dira, ondoko adibideok erakusten
diguten moduan:
74
(288) Haserrego borthitzek, (oo.), osasunik hazkarrena maiz flakatzen dute, batzutan
laster ere bai, eta bethi kasik berantxago bederen bai, sukhar langit batek
bezala (M. Duhalde, Meditacioneac gei premiatsuenen gainean, 198)