Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
1. Perpaus elkarketa eta lokailuak<br />
1.3. Lokailu etajtmtagailuen arteko harremanak eta bereizkuntzak<br />
Remen lokailuentzat sail berezi bat sortu badugu ere, badakigu sarritan<br />
arazoak gerta daitezkeela lokailuen eta juntagailuen arteko bereizketa<br />
egiterakoan. Ror bilatu behar da juntagailuen sailean beste hainbat hitz eta<br />
partikula sartu izana euskal gramatiketan. Esanahiaren erizpideari jarraikiz egin<br />
izan da hori batez ere, eta ez, hitz edo partikula horien egitekoa benetan<br />
perpausak "juntatzekoa" ote den aztertuta. Rorrela, juntagailutzat hartu izan<br />
dira maiz inola ere perpausak juntatzeko zeregina betetzen ez duten hitz asko.<br />
Bi bidetatik gertatu da hori:<br />
a) Lokailuen kasua dugu, hasteko. Rauek, izan ere, berez testu mailako<br />
elementuak, hau da, perpausetik perpauserako loturari ñabardura jakina<br />
emateko erabiltzen direnak badira ere, juntagailutzat hartu izan dira inoiz,<br />
esanahiari dagokionean juntagailuen pareko eta baliokide izan daitezkeelako.<br />
Baina juntagailuaren baliokidea da, esate baterako, ordea lokailua, biak<br />
aurkaritzari baitagozkio. Rorregatik, ez da harritzeko gure gramatiketan<br />
juntagailuen sailean aurkitzea.<br />
Batzuen eta besteen egitekoa desberdina da, ordea. Lokailuek (aitzitik,<br />
aldiz, bada, berriz, halere, ordea, etab.) berez perpaus diferenteen<br />
artean dagoen loturari marka berezi bat ezartzen diote. Berariaz ez dute,<br />
juntagailuek bezala, perpaus elkarturik osatzen jadanik juntatuak dauden nahiz<br />
lokabeak diren perpausen arteko erlazioari ñabardura bat ezartzen baizik. Eta,<br />
horrexegatik, juntagailuak metatu ezinak diren bitartean, lokailuak erraz etor<br />
daitezke juntagailuen arrimura, debeku handirik gabe, haiek indartzeko edo:<br />
*eta baina, *baina edo eta horrelakoak normalean ezinak diren bitartean,<br />
eta aldiz, eta ordea, baina halere, eta beraz, eta gisa horretakoak<br />
onargarriak dira guztiz:<br />
(76) Mikel zintzoa dela esan didate. Zu, aldiz, bihurri samarra zarela mundu guztiak<br />
daki.<br />
(77) Mikel zintzoa da eta zu, aldiz, bihurri samarra<br />
Azken adibide honetan aldiz lokailuak ez du juntadura burutzen. Hori,<br />
izan ere, eta juntagailuak egiten duo Lokailua horren arrimura etorri da,<br />
aurkaritzari dagokion ñabardura eranstera.<br />
Era berean, alborakuntza hutsez juntaturiko perpausetan ere erabil daiteke<br />
lokailua:<br />
27
Change language