Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

1. Perpaus elkarketa eta lokaUuak
Ez esanabiaren aldetik:o harreman nabi bezain estuak ez are juntagailuaren
erabilerak: berak ere, ez dute, hortaz, besterik gabe, perpaus elkartua dagoenik
ziurtatzen. Nola lotu dituen hiztunak, hortxe dago kontua. Hona hemen
Axularrek eskaintzen dizkigun mila adibideetariko bat:
(63) "oo. Lehenbizikorik arima baren ondoan zebiltzan Deabruak musikatzeintu,
eskamiatzeintu, irriz iokatzeintu.
Eta gero hartzen du arima hura, besarkatzen du, lainkoaren aitzinera eramaiten
du, erraiten dioela lainkoari: launa, huna non den zuk gomendiotan eman
zenerautan arima: manatu nenduzun begira nezala: begiratu dut, sendorik eta
salborik bihurtzen deratzut. Errezibi ezazu bada, eta emozu huni zure 1000, eta
niri ere, neure trabailluaren golardoa, eta pagamendu.
Ordea baldin arima hura ilkitzen bada, (...) orduan utzten du bere Aingiru
begirailleak..." (p. de Axular, Guero, 358).
Paragrafoaren hasiera hasieran ageri da eta juntagailua. Eta gauza bera
gertatzen da ordea lokailuarekin. Berez juntagailu litzatekeenak eta lokailuak,
biek, funtsean zeregin bera betetzen dute, hortaz: testuari zor zaion koherentzia
ematea. Beraz, biak lokailu direla esan dezakegu, eta-k berak ere ez baitu
lortzen -paragrafoen artean dagoen idatzizko eta intonaziozko etena frogaperpaus
elkartu bat osatzea.
Nola egituratu duen hiztunak esaldien arteko erlazioa, halako intonazioa
erabiliko du eta halako eten-pausak egingo ditu. Perpausaren amaierari
intonazio jakin bat dagokio eta hori erabiliz gero, perpausa hortxe amaitzen
dela esan nahi du, hurrengoarekin perpaus elkarturik sortzen ez dela, alegia.
Bestelako intonazioa ematen zaionean, berriz, perpausa oraindik amaitu ez dela
esan nahi da eta hurrengoarekin bat egiten duela. Intonazioaren egitekorik
behinenetako bat, hain zuzen ere, hizketa zein eta nolako unitateetan egituratu
den markatzea da, unitate horien arteko erlazio sintaktikoen adierazgarri. Eta ez
perpaus mailako unitateei dagokienean bakarrik, baita haren osagaiei
dagokienean ere. Beste unitateen kasuan bezala, perpausaren amaierako muga
ere intonazio jakin batek adierazten duo
Hori dela eta, ondoan ematen ditugun adibideek intonazio diferentea dute:
aurrena bi perpaus diferenteri dagokiena da beti ere eta bigarrena perpaus
elkartu bati dagokiona, zeinek bere azterketa berezia duelarik.
(64) a. Egin ezazu esaten zaizuna, adiskideo Eta ez zara damutuko.
b. Egin ezazu esaten zaizuna, adiskide, eta ez zara damutuko.
21