Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urratsak-III
Halako kasuetan, badute lekurik bederen eta behinik behin lokailuek
ere? Antza denez, zenbait hiztunek behin bederen erabil dezake (zentzu
honekin, hain zuzen):
(273) Behin bederen hiltzen ditu belar gaixtoak...
Bestetik, behinik behin ere erabili izan da zentzu honekin:
(274) Iru gisatara utsegin diteke gai onetan. Utsegin diteke benikbeñ baldin
apaintzen bada bat duan adiñari ez dagokan eran. (J.B. Aguirre, Eracusaldiac n,
92)
Testu honetan argi aski ikus daitekeenez, "hasteko" 000 halako zerbait esan
nahi duo Berriro ere ohartzen gara zein hurbil dauden elkarren artean hiru
lokailu hauek: behintzat, bederen eta behinik behin.
Orain arteko adibide gehienetan lokailua perpausaren hasieran aurkitu
baldin badugu ere, nonnalean, hasiera hasieran agertu beharrean, tartean
agertzen zaigu, hiztunak fonnula bat baino gehiago erabili ohi duelarik,
adibideetan ikusi den moduan. Esana dago hauxe dela agian maiztasunaren
aldetik gehien erabiltzen dena:
(275) Salatu, behintzat, salatu zituen
Lokailuaren ezkerrekoa, aipatu bezala, mintzagai hanpatua da sarritan.
Bide batez, esan dezagun mintzagaiaren eta aditzaren arteko erlazioak modu
askotara gerta daitezkeela. Goiko adibideak erakusten duen bideaz gain, beste
honakook ere ez dira falta:
72
(276) Salatu behintzat, salatu zituen
(277) Salatu behintzat, egin zituen
Esan dezagun, azkenik, lokailua perpaus amaieran ere agertzen abal dela:
(278) Bailan... zuk ere egifl bear dezu nik agintzen dizudana, nik egifl al nezakeana
bada beintzat (Y. Mococoa. Damuba garaiz, 9)
(279) Ondo ulertu dau eskabidea? Gulangokoaz becorren buma bat egitea, Zeuek gura
badozue beintzat (D. de Aguirre, Kresala, 124)