richtlijn Vroegtijdige opsporing aangeboren hartafwijkingen

JGZ-standaard / Vroegtijdige opsporing van aangeboren hartafwijkingen 0-19 jaar
4.6 Auscultatie
47
Auscultatie door de arts is een essentieel onderdeel van het onderzoek naar hartafwijkingen.
Hierbij wordt geluisterd naar de harttonen, die worden gevormd door sluiting
van de hartkleppen, en naar de aanwezigheid van eventuele hartgeruisen. Auscultatie
geeft informatie over de hartfrequentie en hartritme, de hartklepfunctie (insufficiëntie,
stenose) en anatomische afwijkingen (zoals ASD, VSD). De interpretatie van een
aanwezig hartgeruis vindt steeds plaats in relatie met andere factoren. De anamnese
en de inspectie leveren hierbij waardevolle aanknopingspunten. Men mag pas spreken
van een onschuldig hartgeruis indien er geen andere symptomen of aanwijzingen
zijn die wijzen op pathologie.
4.6.1 Methode van ausculteren
Auscultatie moet op een logische en systematische manier worden uitgevoerd. Het is
belangrijk om niet te proberen alle geluiden in de cardiale cyclus tegelijk te beluisteren,
maar de tijd te nemen om elk geluid en elke pauze apart te isoleren. Hierbij moet
selectief naar elk afzonderlijk onderdeel geluisterd worden en net zolang als nodig is
om het geluid goed te kunnen beoordelen. Bij auscultatie beoordeelt men:
■ Het al of niet aanwezig zijn van een hartruis en zo ja, de aard van de hartruis
■ De harttonen
■ Het hartritme
Het onderzoek wordt in eerste instantie beperkt tot vier plaatsen op de voorste thoraxwand,
met de membraanzijde van de stethoscoop, indien mogelijk bij liggende
positie van het kind:
■ Tweede intercostaal ruimte rechts naast de rechter sternumrand (aortaklep)
■ Tweede intercostaal ruimte links naast de linker sternumrand (pulmonaalklep)
■ Vierde intercostaal ruimte links naast de linker sternumrand (tricuspidaalklep)
■ Vijfde intercostaal ruimte op de midclaviculairlijn links (apex; mitraalklep)
Wanneer een hartgeruis wordt gehoord, wordt het onderzoek als volgt uitgebreid:
■ Auscultatie met de klokzijde van de stethoscoop in plaats van de membraanzijde
om lage tonen beter waar te nemen.
■ Auscultatie op andere plaatsen om uitstraling en het punctum maximum van de
souffle vast te stellen:
- Hals: In de fossa suprasternalis en langs de carotiden (AS, CoA)
- Oksels: In en nabij de okselholtes (PS)
- Rug: Tussen de schouderbladen en onder het linker schouderblad (CoA,
zelden PS)
■ Onderzoek in zittende/staande houding. Indien het kind aanvankelijk in zittende/
staande positie geausculteerd is, is auscultatie ook in liggende houding nodig. Voor
de kleinere kinderen kan dit bij de ouder op schoot. Bij de grotere kinderen op een
onderzoekstafel.