richtlijn Vroegtijdige opsporing aangeboren hartafwijkingen

JGZ-standaard / Vroegtijdige opsporing van aangeboren hartafwijkingen 0-19 jaar
49
Holosystolische geruisen ontstaan wanneer tussen een ventrikel en een andere
ruimte, waar tijdens de systole een lagere druk heerst, een verbinding bestaat. Een
dergelijke bloedstroom, door een nauwe opening uitkomend in een wijde ruimte, is
altijd turbulent en duurt de hele systole. Deze blazende meestal vrij zachte souffle
begint direct na de eerste toon en stopt vlak na de tweede toon.
Diastolische geruisen zijn meestal pathologisch van aard en kunnen worden verdeeld
in diastolisch lekgeruis en vullingsgeruis. Het eerste is een gevolg van aorta- of pulmonaalklepinsufficiëntie
en ontstaat direct na de sluitingstoon van de betrokken
klep. Een vullingsgeruis is laagfrequent, rommelend van karakter en ontstaat wanneer
een ventrikel gevuld wordt via een te nauwe (mitraal- of tricuspidaal)klep.
Een continu geruis begint in de systole en zet zich voort in een deel van of in de
gehele diastole. Bij een aortopulmonale of een arterioveneuze verbinding (open ductus
Botalli) kan men een continu geruis horen.
4. Kwaliteit/toonhoogte
De kwaliteit van het geruis kan ook een aanwijzing geven of er sprake is van een
afwijkend dan wel een onschuldig hartgeruis. Insufficiëntiegeruisen hebben een
hoogfrequente toon die vaak als blazend wordt beschreven. Stenotische geruisen klinken
ruw of schavend. Het vaak voorkomende onschuldige geruis bij kinderen heeft
een karakteristiek muzikaal vibrerende klank, die in de Angelsaksische literatuur wel
‘humming’ wordt genoemd.
5. Punctum maximum
De locatie waar het geruis het beste te horen is, het punctum maximum, geeft een
aanwijzing voor de oorsprong van het geruis (zie hoofdstuk 4.6.1).
6. Voortgeleiding/uitstraling
Het voortgeleiden van het geruis naar een andere locatie kan duiden op pathologie.
Een systolisch ejectiegeruis bij de tweede intercostaalruimte rechts dat voortgeleid
wordt naar de hals kan bijvoorbeeld wijzen op een AS, terwijl een voortgeleid geruis
naar de laterale thoraxwand/oksels en rug op een afwijkende pulmonaalarterie of pulmonaalklep
duidt.
7. Variatie met ademhaling en/of houding
Onschuldige geruisen zijn in tegenstelling tot pathologische geruisen vaak houdingsafhankelijk
en kunnen variëren met de ademhalingscyslcus.
8. Harttonen en andere geluiden
Bij de auscultatie let men ook op de aanwezigheid en kwaliteit van de harttonen. De
eerste harttoon (S1) wordt door het sluiten van de atrioventriculaire kleppen aan het
begin van de systole veroorzaakt en is het duidelijkst aan de hartpunt te horen. Een
zeer luide eerste harttoon is afwijkend. De tweede harttoon (S2) kan normaal wisse-