richtlijn Vroegtijdige opsporing aangeboren hartafwijkingen

JGZ-standaard / Vroegtijdige opsporing van aangeboren hartafwijkingen 0-19 jaar
50
lend gespleten zijn bij (diepe) ademhaling, toenemend bij inspiratie en afnemend bij
expiratie. Afwijkend is een constante wijde splijting (m.n. bij ASD).
Wanneer andere geluiden hoorbaar zijn, duidt dit meestal op pathologie. Derde of
vierde harttonen zijn moeilijk te horen en kunnen als een galopritme imponeren (bij
hartfalen of tachycardie). De ejectieklik (ten gevolge van vernauwde aorta- of pulmonaliskleppen)
en de openingssnap (bij mitralisstenose) wijzen altijd op pathologie.
4.6.3 De interpretatie van hartgeruisen
Hartgeruisen komen zeer veel voor bij kinderen vooral tussen 3 en 14 jaar (Hess,1994;
Van Oort,1994; Ottenkamp & Harms,1994). 50-90% van de kinderen tot 14 jaar hebben
op enig moment een vorm van hartgeruis. Bij schoolkinderen (4 - 12 jaar) wordt in 10-
15% een onschuldig geruis gehoord, terwijl slechts 0,4% van de schoolkinderen een
hartafwijking heeft (Ottenkamp & Harms,1994). Om onnodige verwijzingen te voorkomen
wordt hier extra aandacht geschonken aan de verschillen tussen onschuldige
hartgeruisen en pathologische geruisen (Hall,1996; Juttmann,1999; Ottenkamp &
Harms,1994; Rudolf & Levene,2003).
Onschuldige (‘functionele’ of ‘muzikale’) hartgeruisen
In het algemeen geldt dat alle onschuldige hartgeruisen in een toestand van verhoogde
cardiale output, met name bij koorts, versterkt worden of dan pas te horen
zijn. De ECG- en radiodiagnostische bevindingen zijn altijd normaal bij onschuldige
geruisen. Hieronder worden enkele onschuldige geruisen beschreven. De karakteristieken
van onschuldige en afwijkende hartgeruisen zijn samengevat in tabel 4.6.
1. Geruis van Still
Het meest voorkomende onschuldige geruis is het zogenaamde geruis van Still. Hoe
het wordt veroorzaakt is niet zeker. Aangenomen wordt dat een hoognormale snelheid
van de bloedstroom door een laagnormale doorsnede van het uitstroomtraject
van de linkerventrikel het geruis veroorzaakt. Het is een muzikaal systolisch ejectiegeruis
graad 1-2, dat toeneemt bij inspanning en liggende houding en afneemt bij zitten
en staan. Het is te horen tussen apex en linker sternumrand in de vierde intercostaalruimte
en het heeft weinig uitstraling.
2. Carotide of brachiocefale arteriële geruisen
Carotide of brachiocefale arteriële geruisen zijn vaak als graad 1-3 systolisch ejectiegeruis
te horen in het supraclaviculaire gebied bij kinderen van 2-10 jaar. Zij kunnen
echter op alle leeftijden voorkomen en stralen soms naar de nek uit (rechts meer dan
links). Deze geruisen onstaan door een standsverandering van het hoofd waardoor de
bloedstroom in de halsarteriën wijzigt en turbulenties kunnen ontstaan. Zij nemen af
bij hyperextensie van de schouders naar achter waarbij de kin wordt geheven. Het
geruis neemt toe bij inspanning en bij koorts.