bekijken - digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren

8
Die ‘hij’ is namelijk Jezus, van wie elke middeleeuwer wist dat hij allerlei wonderen
had verricht, zoals het veranderen van water in wijn op de Bruiloft in Kana. Die klerk
noteerde dus een vrome gemeenplaats in de marge bij zijn werk, te vergelijken met
de spreuken die sommige mensen nu op bordjes in de huiskamer hebben hangen.
Andere ideeën
Maar het is nog wat ingewikkelder. Dat zien we pas als we ons vanuit dit tekstje
verder oriënteren in die middeleeuwse denkwereld. Iets vrooms, dat toch ook een
zekere humoristische kant lijkt te hebben. Tot onze verbazing kunnen we dan
vaststellen dat deze combinatie in de middeleeuwen in brede kringen van de bevolking
zeer geliefd was. Voor ons is grappen maken over godsdienstige zaken taboe, tenzij
je de kerk belachelijk wilt maken. Maar in de middeleeuwen is het een geaccepteerd
middel om de goddelijke boodschap naar buiten te brengen. We merken dat als we
veel duidelijker voorbeelden vinden van humoristisch gepresenteerde vrome
boodschappen. Jezus wordt voorgesteld als een herbergier, die kannen vol wijn
schenkt zodat de bezoekers van zijn herberg dronken worden en lallend om meer
vragen: ‘leve de herbergier’ zingen ze in een ander lied en Jezus schenkt weer in.
Natuurlijk is dat beeldspraak. Maar die is geënt op alledaagse praktijken van
wereldse aard. De vrome gemeenplaats van die klerk zinspeelt ook op de vrolijke
gedachte dat Jezus bij bruiloften en partijen in een handomdraai voor de drank kon
zorgen. En zo iemand verdient ook om populair te worden onder de eenvoudigste
boeren en burgers.
Door zulke gegevens over de leef- en denkwereld van het bedoelde publiek van
die Middelnederlandse literatuur kun je niet alleen de teksten beter begrijpen maar
ook inzicht krijgen in de rol die zij gespeeld hebben in de maatschappij van toen.
Daarbij kun je ze natuurlijk best mooi of ontroerend blijven vinden. Het is zelfs
mogelijk dat bepaalde teksten zonder die historische omgeving je toch direct
aanspreken. Iedereen die wel eens oudere teksten leest of bestudeert zal je kunnen
vertellen dat sommige teksten voor hen direct over de tijd heen reiken, omdat ze iets
bijzonders voor die lezer heel mooi verwoorden!
Egidius, waar ben je gebleven,
Ik verlang naar je, lieve vriend....,
begint een l4de-eeuws lied over een gestorven vriend. Dat vinden velen een heel
mooi lied, zonder zich druk te maken over de vraag wie Egidius kan zijn
Herman Pleij, Het literaire leven in de middeleeuwen