bekijken - digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren

VII
Over regels en betekenissen
74
In de klucht De Buskenblaser, uit het midden van de veertiende eeuw, wordt een
oude boer het zat om steeds maar uitgescholden te worden door zijn vrouw dat hij
zo lelijk is. Op de markt, waar hij de dag tevoren een koe heeft verkocht, weet een
kwakzalver goede raad. Als hij een paar keer in een busje blaast, zal hij er weer
stralend jong uitzien. En toevallig kost dat net zoveel als de koe heeft opgebracht.
Enthousiast begint de boer te blazen. Alleen komt zijn kop onder het roet te zitten.
Kijk eens hoe mooi ik ben, roept hij thuis naar zijn vrouw. Ze lacht hem midden in
zijn beroete gezicht uit. En als ze hoort waar het geld van de koe gebleven is, krijgt
hij nog een vreselijk pak slaag op de koop toe.
Dat is een komisch toneelstukje. En er zal ongetwijfeld om gelachen zijn. Maar
meer niet, wat ons betreft. Daar ligt dan een verschilpunt in waardering tussen ons
en de middeleeuwse toeschouwers. Want die waren gewend om in dit soort komische
voorstellingen meer te zien dan wij. Juist met grappen en grollen probeerde de kerk
een breed publiek te bereiken met zedelijke boodschappen voor een goed, christelijk
leven. Het doel heiligde de middelen. Want op de ‘normale’ manier, met de mis en
geleerde preken, raakte het contact met de massa der gewone mensen zoek. Die
dreigden zelfs, vond de kerk, terug te vallen in allerlei heidense gebruiken en bijgeloof.
Vandaar dat ze op hun eigen niveau benaderd moesten worden. De bijbelse waarheden,
Gods woord, dienden geplaatst te worden in decors die eenvoudige mensen meteen
konden herkennen. En de bijbelse figuren moesten zoveel mogelijk lijken op de
gewone mensen, die men dagelijks om zich heen kon zien.
Het toneelstukje over die domme boer bevatte voor een middeleeuws publiek
allerlei herkenbare punten. Soortgelijke verhaaltjes vertelde de pastoor ook in zijn
preek. Vaker nog hoorde men ze van rondtrekkende monniken, die van het preken
voor de massa hun beroep gemaakt hadden. Ze leken
Herman Pleij, Het literaire leven in de middeleeuwen