bekijken - digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren

22
kerk, waarschijnlijk over een Keltische prins die een soort piratenbestaan op zee
leidde.
Ook andere titels worden wel genoemd in de bewaarde teksten waarvan we moeten
constateren dat we ze niet kennen. Verder zijn er nog andere aanwijzingen voor de
verdwenen Middelnederlandse literatuur. Zeer beroemd was in West-Europa de
ridderroman over het liefdespaar Tristan en Isolde. In alle talen kom je het verhaal
tegen, behalve bij ons. Maar het was hier wel degelijk bekend. Kinderen krijgen in
de Nederlanden de namen van deze romanfiguren. En bovendien werden onlangs op
verschillende plaatsen door archeologen schoenen opgegraven die als versiering in
het leer afbeeldingen uit deze ridderroman dragen. Maar toch moeten we ons dan
weer afvragen: is het wel ooit in het Middelnederlands opgeschreven, of was het
alleen in de mondelinge voordracht bekend?
Verdwenen teksten
Welke kansen hadden eenmaal opgeschreven teksten om bewaard te blijven? Pas
vanaf het begin van de negentiende eeuw gaat men, in het kader van de romantiek,
systematisch de resten uit het verleden verzamelen en in kaart brengen. Er begint
een historische belangstelling te ontstaan, in die zin dat men zoveel mogelijk van het
verleden wil weten. In de eeuwen daarvoor werd het verleden voornamelijk gebruikt
met het oog op de eigen belangen. En helaas beschouwde men in de renaissance de
middeleeuwen als een duistere tijd, waarin het bruikbaar geachte erfgoed uit de
klassieke oudheid verminkt en verprutst was. Ook het katholieke en de
sprookjesachtige wereld uit de ridderromans, vol Germaanse en Keltische motieven,
pasten helemaal niet meer in de voorstellingswereld van de mensen in de renaissance.
Dus weg met die middeleeuwse handschriften vol (bij)geloof en ouderwets gezeur!
Maar ook in de middeleeuwen zelf vond men lang niet alles de moeite waard om
te bewaren. Toen het gedrukte boek aan het eind van de vijftiende eeuw in de mode
kwam, begon men massaal de handschriften weg te gooien. Die waren immers niet
meer nodig, men kon nu beschikken over iets veel beters. Bovendien waren de literaire
handschriften in de vijftiende eeuw overwegend van papier, dat men had leren
produceren als veel goedkopere vervanging van het perkament. Bedenk wel dat die
geprepareerde koeiehuid hoge produktiekosten met zich meebracht. Een beetje
omvangrijke ridderroman kostte algauw een kudde koeien! Maar die papieren
handschriften waren dan wel goedkoper, ze zagen er ook veel minder fraai uit. Want
de prachtig geschilderde illustraties (miniaturen) op het perkament konden op het
papier niet aangebracht worden. Daar treffen we
Herman Pleij, Het literaire leven in de middeleeuwen