bekijken - digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren

48
eeuwig trouw heeft gezworen, zou gaan stelen! Elegast weet een beter adres. Ze
moeten gaan naar het kasteel van Eggheric, die met de zuster van Karel getrouwd
is. Dat is een trouweloze verrader, die - al weet de koning dat zelf niet - voortdurend
erop uit is om de koning te benadelen. Zo iemand wil Elegast graag te grazen nemen,
waarmee hij voor de tweede keer zijn verknochtheid aan Karel demonstreert.
Tijdens het inbreken hoort Elegast een gesprek af tussen Eggheric en zijn vrouw.
De vuile verrader blijkt nu zelfs een komplot gesmeed te hebben om Karel te
vermoorden! Zijn vrouw, die hevig protesteert, krijgt een slag in haar gezicht en
Elegast vangt onder het bed haar bloed op in zijn handschoen. Dat kan hij laten zien
aan Karel. Uiteraard wordt het komplot nu opgerold en naar Oudgermaans
rechtsgebruik zal Eggherics schuld moeten blijken in een tweegevecht. De winnaar
heeft gelijk, want anders zou God hem niet laten winnen. Natuurlijk wordt Eggheric
verslagen, door Elegast, die volledig in ere hersteld wordt en als teken daarvan de
weduwe, Karels zuster, mag trouwen.
Zo is de orde aan Karels hof weer hersteld. Een goddeloze verrader heeft
geprobeerd om de macht te grijpen. Aanvankelijk is Karel daarin getrapt, want
ongetwijfeld heeft Eggheric ook bekokstoofd dat Elegast verbannen werd: die stond
hem immers als de trouwste vazal van Karel in de weg. Maar Karel en Elegast hebben
de zegen van God, die ze in alle omstandigheden met gebeden om hulp blijven
verzoeken. Die krijgen ze dan ook, in tegenstelling tot Eggheric, van wie het verhaal
duidelijk laat uitkomen dat hij zich niets aan God gelegen laat liggen.
En wat kon de middeleeuwse hoveling hieruit nu leren? Voor ons is het niet meer
dan een spannend, sprookjesachtig verhaal. Voor die tijdgenoot ongetwijfeld ook,
maar daar kwam nog heel wat bij. In de wereld waarin voortdurend vazallen in
opstand kwamen, leerde deze tekst dat verraders gestraft worden en trouw uiteindelijk
beloond werd als de juiste codes (afspraken) in acht werden genomen. Denk niet dat
de soeverein feilloos is. Hij maakt als mens ook fouten. Maar dat betekent niet dat
je hem dan meteen maar aan de kant kunt zetten.
De erkenning van de feilbaarheid van de soeverein speelt in dit verhaal, maar ook
in andere, een nadrukkelijke rol. Aanvankelijk zouden we verwachten dat Karel als
modelvorst in deze verhalen de rol van superman zou spelen. Maar nee, hij heeft ook
zijn zwakheden, zoals het verhaal met enige nadruk laat weten. Om te beginnen,
heeft hij zich vergist in Elegast. Verder is hij een beetje bang als hij 's nachts in zijn
eentje uit stelen moet gaan. Samen met Elegast aan het werk blijkt dat hij zeer
onhandig is in het stelen en ook in het verbergen van zijn onkunde. Kortom, Karel
is ook maar een mens, en dat moeten we goed weten, want juist daarom mogen we
niet beslissen om hem maar af te zetten. En Elegast laat zien hoe het hoort.
Herman Pleij, Het literaire leven in de middeleeuwen