bekijken - digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren

More documents

Recommendations

Info

29 namelijk een kort verhaaltje in het Latijn uit het begin van de dertiende eeuw, waarin het complete verhaal al gegeven wordt. Dus van wanneer is nu de Beatrijs? Eigenlijk moet je dan eerst de vraag preciseren tot: welke vèrsie van de Beatrijs wordt er dan bedoeld? Drukpers Als vanaf de tweede helft van de vijftiende eeuw teksten vermenigvuldigd gaan worden door de drukpers komen er ingrijpende veranderingen in de presentatie van de Middelnederlandse literatuur. Nu moet je niet denken dat de boekdrukkunst zo maar toevallig door een zonderlinge gek werd uitgevonden. De romantiserende geschiedschrijving mag graag allerlei ingrijpende veranderingen toeschrijven aan de grillen van een eenling, die volstrekt bij toeval iets ontdekt zou hebben waardoor het aanzicht van de wereld blijvend werd veranderd. Stel je voor dat de Griekse wijsgeer Archimedes niet van baden had gehouden en dus zijn wet niet had kunnen ontdekken! En stel je voor dat Laurens Janszoon Coster geen liefhebber van wandelen was geweest. Al in de zestiende eeuw wordt verteld dat deze Coster uit Haarlem de boekdrukkunst heeft uitgevonden. Hij liep met zijn kleinkinderen te wandelen in de Haarlemmerhout. Onderweg sneed hij uit beukeschors letters. Thuis drukte hij die vervolgens met wat inkt op papier af, om de kinderen te vermaken. Die vonden dat zó mooi, dat hij toen op het idee kwam om op vergelijkbare manier gehele teksten te gaan afdrukken. Onzin. Maar wel hardnekkige, want nog steeds kunnen we moeilijk afstand doen van deze mythe. Vanaf de veertiende eeuw wordt de vraag naar teksten steeds sterker, niet alleen in de kloosters en aan de hoven, maar nu ook in bredere lagen van de stadsbevolking. Kopiisten kunnen het niet bijbenen, maar belangrijker is dat zo'n handschrift een kostbare zaak blijft, ook al was men inmiddels overgegaan op papier en (veel) minder versiering. Op verschillende plaatsen begint men te experimenteren met druktechnieken. Al in de veertiende eeuw ontwikkelt men het zogenaamde blokboek. Op perkament of papier wordt een afdruk gemaakt van een in hout gesneden tekst, doorgaans met een plaatje erbij. Voor elke pagina sneed men een nieuw houtblok, en zo kon een heel boek tot stand komen. Waar het vooral om ging, was, dat je die houtblokken natuurlijk net zo vaak kon afdrukken als je nodig vond, zodat je een zekere oplage kreeg van een bepaalde tekst. Alleen, het graveren van de blokken was een gigantisch werk, terwijl je er bovendien na afloop niets meer mee kon doen. De procedure werkte dus nauwelijks tijd- en kostenbesparend. Op beperkte schaal blijft de blokboektechniek toch nog tot in de zestiende eeuw in gebruik. Voornamelijk devotionele teksten werden ermee verspreid, met veel plaatjes (houtsneden) die Herman Pleij, Het literaire leven in de middeleeuwen
30 6. Afdruk van houtblok met gegraveerde voorstelling en tekst, uit ca. 1480. doorgaans nog met de hand werden ingekleurd. Losse vellen met afdrukken vinden we wel in huizen aan de wand hangen. Kijk maar eens op schilderijen uit de vijftiende en zestiende eeuw die interieurs te zien geven. Het revolutionaire van de vermenigvuldigingstechniek zit in het gebruik van los lettermateriaal. Van losse in lood gegoten letters stel je zetsel Herman Pleij, Het literaire leven in de middeleeuwen
Page 1 and 2: Het literaire leven in de middeleeu
Page 3 and 4: Woord vooraf VII Dit boekje gaat ov
Page 5 and 6: 2 voor ogen stond. Je bent niet all
Page 7 and 8: 4 veertien jaren blijkt Maria, de m
Page 9 and 10: Barrières 6 Het is duidelijk dat d
Page 11 and 12: 8 Die ‘hij’ is namelijk Jezus,
Page 13 and 14: 10 II De Middelnederlandse literatu
Page 15 and 16: Middelnederlands 12 Pas in de twaal
Page 17 and 18: 14 zichtbaar, in liefdesliederen en
Page 19 and 20: 16 3. Spannend heiligenleven over S
Page 21 and 22: 18 op elk moment van de dag hun leu
Page 23 and 24: 20 boekdrukkunst. Dat begint zo oms
Page 25 and 26: 22 kerk, waarschijnlijk over een Ke
Page 27 and 28: 24 hoogstens wat pentekeningen aan,
Page 29 and 30: [ ] = niet bewaard. Fouten en verbe
Page 31: 28 taal aangepast worden. Maar ook
Page 35 and 36: 32 enigszins aanpassen aan de leess
Page 37 and 38: IV Van luisteren naar lezen 34 Wat
Page 39 and 40: 36 rend direct toegesproken alsof j
Page 41 and 42: 38 terwijl hij eveneens steeds weer
Page 43 and 44: 40 in aanmerking voor de lof die hi
Page 45 and 46: Van verzen naar proza 42 Maar de vo
Page 47 and 48: V Aan het hof 44 Aan de hoven in Li
Page 49 and 50: 46 allerlei motiveringen: de soever
Page 51 and 52: 48 eeuwig trouw heeft gezworen, zou
Page 53 and 54: 50 Nu gaat het natuurlijk wel om de
Page 55 and 56: 52 duidelijk zijn dat de oorspronke
Page 57 and 58: 54 zulks toch niet lukte - je moest
Page 59 and 60: 56 Immers, ledigheid is des duivels
Page 61 and 62: 58 Maar in de stad is al meteen een
Page 63 and 64: ontglipt, alsof je een paling bij z
Page 65 and 66: 62 duidelijk worden dat iedereen ee
Page 67 and 68: 64 verband met de voortplanting. Ma
Page 69 and 70: 66 verklede feestvierders. Daar bes
Page 71 and 72: 68 13. Titelpagina van boekje over
Page 73 and 74: 70 burger. Iemand als Uilenspiegel
Page 75 and 76: 72 14. Verhalend gedicht, gedrukt i
Page 77 and 78: VII Over regels en betekenissen 74
Page 79 and 80: 76 Zegt nu zelf, welke clown, welke
Page 81 and 82: 78 want God en de duivel zijn in al
Page 83 and 84:
80 helden is verbonden met de wijze
Page 85 and 86:
Modelfiguren 82 In de kringen van d
Page 87 and 88:
84 ende Blanchefloer is Diederik va
Page 89 and 90:
86 stemming over te dragen. Tot de
Page 91 and 92:
Literatuuropgave 88 Per hoofdstuk w
Page 93 and 94:
90 Moderne Encyclopedie van de Were
Page 95 and 96:
91 Schuit; literatuur, volksfeest e
Page 97 and 98:
1100 1200 1300 ca. 1350 1350/1400 1
Page 99 and 100:
1400 ca. 1496 1500 ca. 1515 ca. 140
Page 101:
Lijst van illustraties 94 1. Scaecs
show all

bekijken - digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?