bekijken - digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren

VI
In de stad
57
Vanaf de twaalfde eeuw beginnen de steden een macht van betekenis te worden in
Europa. Dat geldt vooral voor de Zuidelijke Nederlanden, waar op een betrekkelijk
klein grondgebied marktplaatsen en handelscentra uitgroeien tot machtige steden
met ambachten, handel en industrie. Daar hoort dan ook een ambtenarenapparaat bij,
een eigen rechtspraak, onderwijs en niet te vergeten een netwerk van kerken, kapellen
en kloosters met de bijbehorende geestelijkheid. Het is een uiterst actieve vorm van
samenleven, die zich op elk punt in toenemende mate losmaakt van gezag en
inmenging van de landsvorsten.
De burger past niet in het feodale systeem dat gebaseerd is op een
landbouweconomie. Hij zorgt voor zichzelf. Vanuit de handel bouwt hij verder aan
zijn onafhankelijkheid met nieuwe handelsmethoden, investeringen, internationale
contacten en de opzet van vormen van industrie. Als teken van de nieuwe tijd ontstaat
in de stad het bankwezen, geïmporteerd uit Italië en groot geworden in de Vlaamse
en Brabantse steden. Zijn nieuwe macht drukt de burger uit in het bouwen van de
monumentale raad- en gildenhuizen, die we nog in zoveel steden aantreffen. De
soeverein wordt buiten de wallen gehouden door allerlei voorrechten ( privileges)
van hem af te kopen. Omgekeerd wordt deze ook zeer afhankelijk van de steden.
Dáár zit het geld dat hij moet lenen om zijn legers te kunnen betalen: een
middeleeuwse vorst is altijd wel bezig om ergens oorlog te voeren.
Een imitatiecultuur
Bij zo'n macht hoort ook cultuur. Die moet glans geven en een eigen identiteit
verschaffen aan dit nieuwe type wereldbewoner dat niet meer in de bestaande
driedeling van adel, geestelijkheid en boeren viel in te passen.
Herman Pleij, Het literaire leven in de middeleeuwen