bekijken - digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren

50
Nu gaat het natuurlijk wel om de grens die er ligt tussen menselijke feilbaarheid van
Karel en de goddeloze verraderspraktijken van Eggheric. Overschrijdt een soeverein
die grens, dan kan er wel degelijk sprake zijn van de gerechtvaardigde opstand van
de vazal tegen zijn vorst. Dat kan ook gebeuren als er zo'n zwakke vorst is, dat het
rijk door zijn onwijs gedrag te gronde dreigt te gaan. Op zo'n soeverein rust Gods
zegen niet meer. Het is duidelijk dat in de politieke machtsstrijd in Europa Gods
tekenen van instemming of afkeuring met een bepaald rijk in het spoor van de eigen
belangen gebracht konden worden. En juist daarbij speelden die ridderromans dan
zo'n grote rol: ze behandelen steeds ‘test-cases’, in het belang van een bepaald
vorstenhuis of een bepaalde adellijke clan.
Brits-Keltische stof
We kunnen zelfs spreken van concurrerende modellen die voor de bestrijding en
oplossing van de feodale onrust in de ridderromans worden aangedragen. Na de slag
bij Hastings in 1066 legt Willem de Veroveraar het fundament voor een nieuwe
macht in Europa, het Anglonormandische rijk, dat zich pijlsnel ontwikkelt. Als
voormalig vazal van de Franse koning concurreert Willem van meet af aan met
Frankrijk, vooral omdat het zwaartepunt van zijn rijk nog lange tijd uit de westelijke
delen van Frankrijk zal blijven bestaan.
Zoals de Franse koningen over Karel en zijn rijk als model beschikten, zo zoeken
de Anglonormandische vorsten eveneens naar een model-verleden dat hun troon
historisch gezag en glorie kan verstrekken. Ze vinden dat in de persoon van koning
Artur, de laatste vorst der Kelten, uit de zesde eeuw. Je zou beter kunnen zeggen dat
dit verleden in de twaalfde eeuw aan de Anglonormandische hoven uit de grond
wordt gestampt. Want over die Artur was historisch gezien bitter weinig bekend. Hij
was niet eens koning, maar meer een legeraanvoerder die zich als laatste met succes
tegen de van het vasteland binnengedrongen Angelen en Saksen had weten te
verweren. In sagen en legenden bij de onderdrukte Kelten ging hij echter daarna het
leven van een held leiden. En dat wordt uit propagandistische overwegingen door
de ‘bevrijders’ vanaf de elfde eeuw verder uitgebouwd.
Ze maken, eerst in kronieken maar ook algauw in ridderromans, een voorbeeldige
vorst van hem, die een geheel eigen stijl hofleven voerde. Want daaruit blijkt meteen
de concurrentie met de aan de Franse hoven geadverteerde hofwereld van Karel de
Grote. Daar heerst een strikte hiërarchie, in stand gehouden door absolute trouw,
waarbij afwijkingen van deze lijn meteen met het zwaard werden beslecht.
Voortdurend wordt er gevochten door de vazallen onderling, waarbij uiteindelijk de
verraders het onderspit delven. Bij Artur gaat het anders toe. Zijn baronnen zitten
om de beroemde
Herman Pleij, Het literaire leven in de middeleeuwen