Steeds gewoner, nooit gewoon.pdf - Sociaal en Cultureel Planbureau

leven en l aten leven. surina amse nederl anders over homoseksualiteit
voor lesbische seks; ook homomannen gebruiken het woord mati soms voor zichzelf en
onder heterojongens in Nederland is het een algemene term voor vriend). Deze relaties
waren niet exclusief, de meeste vrouwen hadden daarnaast contacten met mannen, van
wie ze vaak financieel afhankelijk waren. Ze waren hun echtgenotes of buitenvrouwen
(buitenechtelijke partners). Deze vrouwen hadden geen homo- en ook geen heteroseksuele
identiteit. In een matrifocale wereld van moeders die hun kinderen alleen
of met een andere vrouw opvoedden, namen deze vrouwen een centrale positie in.
Veel respondenten verwijzen naar deze traditie die ze uit hun jeugd kenden met tantes
die samenwoonden met andere vrouwen. Het seksuele aspect werd nooit heel direct
besproken. Deze traditie bestond zeker sinds 1900 en vindt volgens Gloria Wekker haar
oorsprong in Afrika, want ze bestaat ook elders in het Caribische gebied (zie Wekker
1994b, 2006). Uit de literatuur valt op hoe ongedwongen erover wordt gesproken: ‘Mijn
tante wou me ook [het matiwerk] leren, ze is een zusje van m’n moeder. Ik zei haar van
het hoeft niet...’ Het zou een geval van intergenerationele incest zijn geweest (Terborg
2002: 131). Het fenomeen is algemeen bekend onder onze respondenten. lj vertelt van
vrouwenverenigingen waar in 1968 ‘elke zondag een feest was met eten en dans. Mativerenigingen
werden ze genoemd. De vrouwen gingen seksueel met elkaar dansen en
hadden veel plezier.’ Het was volgens hem vooral iets Creools dat ‘een beetje dubbel
bekeken werd’. Die vrouwen golden volgens dm als gevaarlijk; je kon beter niet bij hen in
de buurt komen. Jaloezie onder de mati leidde soms tot stevige vechtpartijen. dm had in
zijn jeugd een Hindostaanse buurvrouw die mati was en stelde daarover vragen aan zijn
moeder, die zulke nieuwsgierigheid niet op prijs stelde. Die buurvrouw zelf zei openlijk
dat ze niet van mannen hield. De respondenten spraken niet over vrouwen met een
lesbische identiteit, waarschijnlijk omdat van zo’n identiteit geen sprake was in het toenmalige
Suriname; zulke vrouwen vonden hun weg waarschijnlijk in de matiwereld.
gw maakte met deze traditie kennis in de Bijlmer in de jaren zeventig en deed er vervolgens
onderzoek naar in Suriname. Ze ziet de Surinaamse samenleving als transnationaal
– er bestaan sterke overeenkomsten tussen beide culturen aan weerszijden van de oceaan,
ook door het intensieve reisgedrag. Zij benadrukt dat matiwerk sterk verschilt van
lesbisch zijn: het gaat om een seksuele praktijk en niet om een identiteit, de mati zijn
goed geïntegreerd in de Surinaamse samenleving, hun seksuele relaties zijn met zowel
mannen als vrouwen, hun kinderen voeden ze meestal met vriendinnen op en hun feesten
zijn niet naar sekse, klasse en leeftijd georganiseerd zoals in de Nederlandse lesbische
gemeenschap, maar daar komen mannen en vrouwen van alle klassen en leeftijden:
‘daar zie je twee vrouwen heel innig dansen, hun mannen staan aan de kant biertjes te
drinken.’ gw gebruikte voor de titel van haar boek een zegswijze van Creoolse vrouwen
‘ik ben een gouden munt, ik ga door vele handen, maar verlies mijn waarde niet’, anders
gezegd, ze hebben een promiscue leefstijl en zien dat niet als negatief. Deze vrouwen
kennen een relatief vrije seksualiteitsbeleving waarbij lesbische seks niet wordt uitgesloten.
Over homomannen dachten alle groepen negatiever. lj herinnerde zich van zijn jeugd in
Paramaribo:
Wat ik in Suriname kende over mensen die homo waren, dat was heel negatief. Er zaten
hele zware sancties op. Mensen gingen het gekkenhuis in. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij een
247