Steeds gewoner, nooit gewoon.pdf - Sociaal en Cultureel Planbureau

steeds gewoner, nooit gewoon
in traditionele gender- en huwelijksverhoudingen, bleef homoseksualiteit er algemeen
voorkomen in discrete vormen. Er serieus over spreken was lang vrijwel onmogelijk.
Er bestaat een scherp onderscheid tussen de man die penetreert en degene die gepenetreerd
wordt, de ibne (flikker, nicht). Omdat veel mannen wel homoseks hebben, bestaat
er volgens js geen scherp onderscheid tussen homo en hetero zoals in Nederland. AvB
spreekt van een intieme mannenwereld die hij als homo-erotisch ervoer, zeker als mannen
elkaar gingen wassen en masseren in de hamam. De ibne is een totaal abjecte figuur
naar de publieke mening, ‘heel erg iets smerigs’ (js) – zoiets als vroeger in Nederland de
sodomiet, bruinwerker of buikschuiver. Anale seks zou vooral een kwestie zijn van oudere
‘actieve’ mannen met ‘passieve’ jonge jongens die het gevaar lopen eraan verslaafd te
raken – dan worden ze een ibne. Het idee bestaat onder Turken dat ‘kontneuken zo lekker
is dat het een verslavende werking heeft voor degene die genomen wordt’ (Everaert en
Lamur 1993: 126). Lesbische relaties worden ook afgekeurd maar vallen minder op. Iedereen
moet trouwen en dat is voor lesbiennes (die ‘giraffes’ heten volgens js) vaak erger
dan voor homo’s, omdat gehuwde mannen meer homoseksuele vrijheden hebben dan
gehuwde vrouwen.
Er zijn veel bekende kunstenaars in Turkije die ‘homo’ zijn zoals de zangers Zeki Müren,
een onvervalste nicht, en Bülent Ersoy – die een transseksuele operatie onderging en
als vrouw erkend is door de staat. Bekende zangers en modeontwerpers van een nieuwe
generatie steken hun seksuele voorkeur niet langer onder stoelen of banken. Gewone
homo’s en lesbo’s zaten ondergronds tot er in de late jaren tachtig openheid ontstond.
Sindsdien verschijnen er studieboeken en romans rond homoseksualiteit in het Turks.
Vrouwenemancipatie heeft een hoge vlucht genomen in hedendaags Turkije en 25% van
de hoogleraren is vrouw tegen 10% in Nederland (Volkskrant, 28 september 2006). Het zijn
die vrouwelijke hoogleraren die niet alleen aan gender maar ook aan (homo)seksualiteit
aandacht besteden in hun onderwijs. De grote steden en vooral Istanbul, tegenwoordig
een gay capital, kennen een levendige homoscene. Sinds lang bestaat er een omvangrijke
en soms gewelddadige wereld van transseksuele prostitutie. In Ankara is een nationale
homo-organisatie (Kaos) en in Istanbul hebben ze Lambda. In beide groepen zijn ook
lesbo’s actief. Sinds een tiental jaren organiseren deze groepen demonstraties in de
grote steden, mede om het zwijgen over lgbt’s (ofwel Lesbians, Gays, Bisexuals and
Transgenders) te doorbreken. Een ander belangrijk strijdpunt is de militaire dienstplicht,
die overigens ook voor Nederlandse Turkse mannen geldt. Homomannen worden niet
in het leger toegelaten en als ze wel door de mazen van de keuring komen, lopen ze bij
ontdekking van hun voorkeur een goede kans seksueel vernederd te worden door medesoldaten.
Daarom doen veel dienstplichtigen grote moeite afgekeurd te worden door
visueel (dus pornografisch) materiaal aan te leveren van hun homoseksuele activiteiten
als ibne. Hoewel het leger, verdediger van de seculiere Turkse staat, nog steeds met dit
zeer negatieve concept werkt, noemt een groeiende groep homomannen zich tegenwoordig
gay en proberen zij juist afstand te nemen van de verachte figuur van de ibne.
288