Steeds gewoner, nooit gewoon.pdf - Sociaal en Cultureel Planbureau

gewoon homo (kunnen) zijn?
daaropvolgende jaren aangepast en in korte tijd gold Nederland niet langer als braafste,
maar als stoutste jongetje van de klas – liberaler dan enig ander land. Uit die tijd
dateert het beeld van Nederland als tolerante natie, als een land van drugs en seks en
van Amsterdam als gay capital. Waar de Nederlandse bevolking tot in de jaren zestig kan
worden gekenschetst als ‘een zeer anti-seksueel, aan mannen de voorrang verlenend, het
huwelijk en het gezin hoogschattend volk’, daar maakten ‘grote menigten Nederlanders
snel de voor hen eerst verbijsterende moraal van seksuele permissiviteit, gelijkwaardigheid
der geslachten, huwelijksontheiliging en anti-natalisme tot de hunne. […] Eerder
hun identiteit gemaskeerd hebbende homofielen deden in hun homofiel-zijn nadrukkelijk
mee’ (Kooy 1980).
In de jaren zeventig ontstonden in politieke partijen, vakbonden, kerken, gezondheidszorg,
onderwijs, leger en bij de politie ‘roze’ groepen, die de mars door de instituties
begonnen. Ook ontwikkelden gemeenten en de landelijke overheid homobeleid op terreinen
als sociale zekerheid, onderwijs en jeugd- en ouderenzorg. Dit mondde in 1986
uit in de eerste landelijke notitie over het homobeleid (tk 1985/1986a) en de benoeming
van een coördinerend minister voor dit beleidsterrein (tk 1985/1986b). In 1987 werd het
Amsterdamse homomonument gerealiseerd, als symbool voor de discriminatie van
homo’s en lesbo’s. En in 1994, na zeventien jaar strijd, kreeg Nederland een Wet Gelijke
Behandeling die naast sekse en etnische afkomst, seksuele oriëntatie omvatte.
Toen aids opkwam en aanvankelijk vooral onder homoseksuelen slachtoffers maakte,
ontstond de angst dat de emancipatiewinst zou worden weggevaagd, maar juist het
omgekeerde gebeurde (Van Stolk 1991). Een tamelijk eendrachtige samenwerking van
overheid, gezondheidszorg en homobeweging leidde ertoe dat de negatieve etikettering
van homoseksualiteit beperkt bleef terwijl de bespreekbaarheid toenam. Aids was een
ramp voor de homowereld maar niet voor de homoacceptatie. Er kwam juist meer erkenning
van problemen die homo’s en lesbo’s ervoeren, zoals het niet juridisch erkend zijn
van hun relaties. Thema’s als sociale zekerheid, medische zorg, huisvesting, ouderschap
en erfrecht kwamen op de agenda. Ook het ‘homohuwelijk’ werd een belangrijk thema.
De Gay Krant en – wat later – het coc gingen campagne voeren voor de openstelling van
het burgerlijk huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht. In 1997 kwam er een vereenvoudigde
vorm: het geregistreerde partnerschap. In 2001 stelde Nederland als eerste land
ter wereld het burgerlijk huwelijk open voor paren van hetzelfde geslacht.
De invoering van wat in de volksmond wordt aangeduid als het ‘homohuwelijk’ was voor
veel mensen het symbolische eindpunt van de strijd voor homo-emancipatie. Maar de
berichten over homodiscriminatie en geweld tegen homoseksuele mannen namen toe
en duidelijk was dat homo-emancipatiebeleid nog zeker nodig was.
1.2 Nieuwe impuls voor het homo- en lesbisch emancipatiebeleid
Met het aantreden van het vierde kabinet-Balkenende (cda, PvdA en ChristenUnie)
in 2007 heeft het lesbisch en homo-emancipatiebeleid een flinke impuls gekregen.
Ronald Plasterk, de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, die tot de val
van het kabinet in februari 2010 het homobeleid in portefeuille had, bracht kort na
zijn aantreden de nota Gewoon homo zijn. Lesbisch- en homo-emancipatiebeleid 2008-2011 uit.
25