kerkpostillen iii, jezus en zijn werk.

35. FARIZEEËR EN TOLLENAAR 32
114
"En Hij zei tot sommigen, die zich overtuigd hielden, dat zij vroom waren en de
anderen verachten, deze gelijkenis. Twee mensen gingen opwaarts in de tempel om
te bidden: de één was een farizeeër, de ander een tollenaar. De farizeeër stond, en
bad bij zichzelf aldus: Ik dank u God, dat ik niet ben gelijk de andere mensen,
rovers, onrechtvaardigen, overspelers, noch ook gelijk deze tollenaar; ik vast
tweemaal in de week en geef de tienden van al wat ik heb. En de tollenaar stond van
verre, en wilde zelfs zijn ogen niet opheffen ten hemel, maar sloeg op zijn borst,
zeggende: God wees mij zondaar genadig. Ik zeg u, deze ging af gerechtvaardigd
naar zijn huis meer dan die; want wie zichzelf verhoogt, die zal vernederd worden,
en wie zichzelf vernedert, die zal verhoogd worden."
Lucas 18 vs. 9 - 14.
Hier hebben wij nu eens een tafereel en voorbeeld van het goddelijk gericht over de
heiligen en vromen; het stelt ons twee personen voor ogen; de een is inderdaad vroom,
de ander slechts schijnbaar vroom. Maar vóórdat wij dit voorbeeld in het oog vatten
en handelen over het ontzettend oordeel, moeten wij eerst er op letten, dat Lucas zich
laat horen, alsof de gerechtigheid door de werken komt. Hij is echter gewoon daarover
het meest te schrijven en wel om reden, dat in die tijd, gelijk het ook nu plaats vindt,
wanneer men predikt, dat alleen het geloof zalig maakt, de mensen losbreken en enkel
willen geloven, maar om de krachten en vruchten van het geloof zich niet
bekommeren. En evenals Lucas doen ook Johannes en Jakobus in hun brieven, om
daardoor aan te tonen, dat het geloof zonder deze geen recht geloof is. Want alzo
spreekt Lucas in zijn inleiding: ik weet wel, dat er velen geschreven hebben, hoe
alleen het geloof zalig maakt. Daardoor zijn zij oorzaak, dat de mensen alleen
daarnaar streven en een goddelijk geloof willen aannemen. Daarom moet ik ook over
de werken schrijven, door welke zij hun geloof bewijzen kunnen. Zo klinkt het overal
in Lucas' Evangelie; in deze zin komt de gerechtigheid door de werken, gelijk u
gehoord hebt; vergeeft, zo wordt u vergeven, en: maakt u vrienden uit de onrechtvaardige
mammon. Zo ook hier, alsof deze tollenaar door zijn gebed en het slaan op zijn
borst zijn gerechtigheid verworven had; zodat dit Evangelie de schijn heeft, alsof wij
door de werken vroom worden.
Nu hebt u dikwijls gehoord: vóór alles moet de mens vroom zijn, eer dat hij wat goeds
kan doen, want zo is het overal en altijd: een goede boom kan geen slechte vruchten
voortbrengen en een kwade boom geen goede. Zo moet dus ook de mens eerst vroom
zijn zal hij wat goeds doen. Zo ook zegt de Heere eerst: de tollenaar heeft op zijn borst
geslagen, toen is het oordeel gekomen, hij was vroom.
Dit nu is geschreven, opdat wij de ogen open doen en de lieden niet naar hun werken
beoordelen. Daarom schouwt de Heere hier in het hart en leert niet naar de werken,
maar naar het hart te oordelen; als dat vroom is, dan is alles vroom. Want wanneer ik
deze tollenaar hier naar zijn werken zou willen beoordelen, dan zou ik mij spoedig
vergissen; dan wordt niets als zonde aan hem openbaar. Evenzo, wanneer ik de
farizeeër ook naar zijn uiterlijke wandel en zijn werken wilde beoordelen, dan is dat
ook mis; want hij staat in de heilige plaats, doet een opperbest gebed, zo goed als er
maar één is; namelijk: hij looft en dankt God, is geheel ingenomen door zijn verheven
werken, niet minder dan door lichamelijke nederige werken: hij vast, geeft zijn
tienden, geeft een ieder, wat hem toekomt; summa summarum, het is bij hem, uit- en
32 E .L. Meinders. Dl. I, p. 387 v.v. Uitgesproken de 11e zondag na Trinitatis, 31 augustus 1522.