Duurzame inzetbaarheid van de oudere werknemer - Handreiking ...

In de wetenschappelijke literatuur wordt gevonden dat ‘blue collar’ workers meer risico lopen op problemen in
het functioneren dan ‘white collar’ workers. Vergelijkbare resultaten worden in de grijze literatuur gevonden
waarin wordt benoemd dat met name bij werknemers werkzaam in de bouwnijverheid, zorg, onderwijs,
industriële beroepen en horeca de kans kleiner is dat men kan doorwerken tot het 65 e levensjaar. De
kennisleemte ontstaat doordat de meeste onderzoeken binnen dezelfde sector zijn uitgevoerd, waardoor
eventuele verschillen tussen sectoren tot op heden nauwelijks zijn onderzocht.
Kennis over specifieke risicogroepen op basis van persoonskenmerken en werkkenmerken kan waardevolle
aangrijpingspunten opleveren voor het ontwikkelen van gerichte interventies.
6.3 Kennisleemten met betrekking tot determinanten van duurzame inzetbaarheid
Gebrek aan kennis over causaliteit van persoons- en contextgebonden factoren in relatie tot duurzame
inzetbaarheid
Omdat veel studies een cross-sectioneel onderzoeksdesign hebben (zie sectie 6.2.2) kunnen slechts verbanden
worden aangegeven en zijn uitspraken over (richting van) causaliteit niet mogelijk. De vraag of een
veronderstelde determinant werkelijk een antecedent (predictor of voorspeller) is, of juist een gevolg van
duurzame inzetbaarheid, kan daarmee niet worden beantwoord. Dit belemmert de interpretatie van de
onderzoeksresultaten over hoe de diverse determinanten op de verschillende niveaus met elkaar
samenhangen. Tevens belemmert het inzicht in de rol van mogelijke moderatoren en/of mediatoren in het
complex van beïnvloedende factoren van duurzame inzetbaarheid, en de precieze valentie (positieve of
negatieve waarde) en effectgrootte van gevonden relaties tussen een determinant en duurzame inzetbaarheid.
In dit kader is het niet bekend of determinanten een gezamenlijk versterkend effect hebben in hun relatie tot
duurzame inzetbaarheid. Dergelijke kennis is van groot belang om enerzijds te kunnen komen tot een selectie
in te meten determinanten en anderzijds om (wetenschappelijke) onderbouwing te kunnen geven aan
interventies.
Gebrek aan kennis over beïnvloedbaarheid
De relevantie van determinanten wordt niet alleen bepaald op basis van de mate waarin zij voorspellend zijn
voor de uitkomstmaat, maar is tevens gelegen in de beïnvloedbaarheid van determinanten. In zowel de grijze
als de wetenschappelijke literatuur wordt de beïnvloedbaarheid van determinanten vaak niet geëxpliciteerd.
Doordat veel onderzoek cross-sectioneel is verricht of bestaat uit een eenmalige bepaling van de
determinanten op ‘baseline’ niveau, hebben veel determinanten een statisch karakter. Met betrekking tot
scholing, bijvoorbeeld, wordt uitsluitend naar de hoogst behaalde basisopleiding gevraagd, doorgaans behaald
voordat men met werken begon. Het meer dynamische en voor duurzame inzetbaarheid uitermate belangrijke
‘life-long learning’ en de wijze waarop dat wordt gefaciliteerd, is in de literatuur niet onderzocht.
Beïnvloedbare aspecten als tevredenheid met het werk en aspecten van waardering, beleving en zingeving,
ontbreken vrijwel geheel vanuit het perspectief van de ‘persoon’. Vanuit het ‘context’ perspectief ontbreken
beïnvloedbare aspecten als ondersteuning van leidinggevende en aanpassingen in werktaken. Soortgelijke
opmerkingen zijn te maken met betrekking tot de door de experts genoemde aspecten op macro-economisch
niveau als financiële prikkels, arbeidsvoorwaardelijke en juridische maatregelen, en besluitvorming.
6.4 Kennisleemten met betrekking tot interventies van duurzame inzetbaarheid
Gebrek aan interventies gericht op het bevorderen van duurzame inzetbaarheid
Er is in zijn algemeenheid gebrek aan interventies die zich richten op het bevorderen van de duurzame
inzetbaarheid van oudere werknemers. In hoofdstuk 4 is slechts een beperkt aantal interventies gevonden.
Deze interventies zijn met name gericht op loopbaanbeleid, arbeidsomstandigheden- of gezondheidsbeleid en
zijn voor het overgrote deel gericht op het individu, terwijl in de beschikbare theorieën over duurzame
inzetbaarheid (werkvermogen literatuur, persoon-omgeving fit literatuur) de nadruk wordt gelegd op de
combinatie van de belastbaarheid van het individu en de belasting vanuit de omgeving. Slechts in een derde
137