Duurzame inzetbaarheid van de oudere werknemer - Handreiking ...

Op macro-economisch niveau wordt de slechte arbeidsmarktpositie van oudere werknemers als determinant
gevonden (Gründemann & Wevers, 2010). Werkgevers vinden oudere werknemers vaak te duur. Tevens hebben
werkgevers in het algemeen een negatief beeld van oudere werknemers. Volgens hen zijn oudere werknemers
minder productief, meer ziek, en staan zij technische vernieuwing in de weg (Gründemann & Wevers, 2010). Tot
enkele jaren geleden konden nog relatief veel mensen met ernstige gezondheidsproblemen een beroep doen op
de WAO/WIA. Sinds enkele jaren wordt er meer en meer geprobeerd deze mensen voor de arbeidsmarkt te
behouden. Door strengere wetgeving zullen dus steeds meer werkenden – en vooral oudere werkenden – met een
minder goede gezondheid aan het werk blijven (Hupkens, 2006).
3.5.3 Determinanten van pensionering, doorwerken na pensionering (willen en kunnen) en herintreding
Er zijn 11 documenten gevonden waarbij de uitkomstmaat pensionering, doorwerken tot 65 jaar, doorwerken na
het 65 e levensjaar en/of herintreding is gehanteerd (zie tabel 3.5; AWVN, 2011; Burdorf e.a., 2008; Cuelenaere en
Chotkowski, 2008; De Zwart e.a., 2006; Gründemann en Wevers, 2010; Hidding e.a., 2004; Ministerie van
Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelatie, 2007; Van Dalen e.a., 2009; Van der Hoeven e.a., 2011; Wiegmans, 2005;
Ybema, e.a., 2009).
(Vervroegde) pensionering
Twee onderzoeken hebben pensionering of vervroegde pensionering onderzocht (Burdorf, 2008; Cuelenaere &
Chotkowski, 2008). Uit de documenten blijkt dat leeftijd, slechte gezondheid, fysieke activiteit, een klein sociaal
netwerk, gebrek aan werkplezier, fysiek belastend werk, behoefte aan meer vrije tijd, een partner die ook met
pensioen is, zorgtaken, vrijwilligerswerk, mentaal zwaar werk, gebrek aan afwisseling, beperkte
ontplooiingsmogelijkheden, mogelijkheid tot vervroegd pensioen, reorganisatie en het verzoek van de werkgever
om te stoppen met het werk samenhangen met pensionering.
Ten aanzien van persoonskenmerken wordt gevonden dat een hogere leeftijd geassocieerd is met een verhoogde
kans op vervroegde pensionering. Dat ligt voor de hand, want naarmate de leeftijd hoger is komt de
pensioengerechtigde leeftijd binnen bereik. Een minder goede gezondheid (hangt vaak ook samen met leeftijd) is
de belangrijkste risicofactor voor vroegtijdige pensionering (Burdorf e.a., 2008; Cuelenaere & Chotkowski, 2008).
Gezondheid en vrije tijd zijn de belangrijkste redenen om met (vervroegd) pensioen te gaan (Cuelenaere &
Chotkowski, 2008).
Universitair geschoolde en laag opgeleide overheidswerknemers hebben minder behoefte eerder dan de
verwachte pensioenleeftijd te stoppen dan overheidswerknemers met een opleiding op MBO- of Hbo-niveau.
Tussen mannen en vrouwen zijn geen verschillen waarneembaar. In een langdurige ‘follow-up’ onder Finse
werknemers van 40 jaar en ouder blijkt vroegpensioen voor mannen en vrouwen samen te hangen met een klein
sociaal netwerk, en voor vrouwen ook met een gering aantal personen in hun sociale netwerk (Burdorf e.a., 2008).
De redenen waarom mensen eventueel bereid zijn om langer door te werken zijn vooral van financiële aard: een
hoger pensioen of een hoger salaris. Financiële situatie hangt positief samen met pensionering (Cuelenaere &
Chotkowski, 2008). De financiële condities zijn van groot belang voor de uittredingsbeslissing: men moet het
zich kunnen veroorloven. Mensen blijken bereid zich aanzienlijke financiële offers te getroosten (zelf sparen,
lijfrentes) om de wens tot vervroegd uittreden werkelijkheid te laten worden (Hidding, 2004).
Voor wat betreft leefstijl wordt genoemd dat fysiek actieve verpleegkundigen een verhoogde kans op
vroegpensioen hebben. Roken en obesitas hebben geen significante associatie met vroegpensioen (Burdorf e.a.,
2008).
Op het terrein van familiekenmerken wordt genoemd dat de partner een grote rol speelt bij het moment van
stoppen met werken. Als de partner met pensioen is, kiest men eerder om zelf ook met pensioen te gaan
(Cuelenaere & Chotkowski, 2008). De partner wordt ook het vaakst genoemd als degene die invloed heeft op de
beslissing om al dan niet met vervroegd pensioen te gaan. Andere overwegingen om met (vervoegd) pensioen te
gaan zijn het vervullen van zorgtaken en vrijwilligerswerk.
Ten aanzien van werkkenmerken is er geen consistent bewijs gevonden dat een slechte fysieke werkomgeving een
verband heeft met vervroegd pensioen (Burdorf e.a., 2008). Afwisseling in het werk (of het gebrek daaraan) is voor
de werkenden in loondienst een belangrijke reden om te stoppen met werken, terwijl het met pensioen gaan van
33