Burgers en bouwers: één front

Hoofdstuk 3 I Getuigenis
89
Voordelen van hemelwaterplannen
Wendy Francken gelooft in dit verband heel sterk in
de opmaak van hemelwaterplannen: “Een van de
instrumenten om de toenemende wateroverlast en
tegelijk de toenemende verdroging tegen te gaan
is de ontwikkeling van een visie op hemelwaterafvoer
en die dan te vertalen in een hemelwaterplan.
Wanneer de regenbuien intenser worden, is het
ophouden van het hemelwater aan de bron de
eerste stap om overlast te voorkomen. Denk daarbij
aan de mogelijkheid om infiltratie te plaatsen.
Het is ook mogelijk om opvang en infiltratie van
regenwater te integreren in het openbaar domein.
Een hemelwaterplan is tegelijk een veiligheidsplan
tegen korte en intensieve zomeroverstromingen.
Essentieel hierbij is de vraag waar het regenwater
kan worden opgevangen en wat er verder mee
gebeurt. Rechtstreekse afvoer van regenwater
moet vermeden worden. Enkel na buffering kan
een deel van het opgevangen regenwater naar een
waterloop worden geleid. Als er geen waterloop in
de buurt is, komt het in een regenwaterafvoerleiding
terecht en enkel als er geen andere oplossing
is, in een gemengde riolering.”
Tegelijk moeten beleidsmakers en ontwerpers
zoeken naar multifunctionele maatregelen en hoe
deze te integreren in het stedelijk landschap. Denk
hierbij bijvoorbeeld aan (collectieve) buffers die
hergebruik van hemelwater mogelijk maken, maar
bij dreigende wateroverlast de rioleringen kunnen
ontlasten. Ook nieuwe technologieën, zoals sensoren
en Internet of Things of intelligente sturing
van watersystemen, kunnen een belangrijke rol
spelen in het waterbeheer van de toekomst. Ook
deze aspecten kunnen geïntegreerd worden in een
hemelwaterplan.
Maar omdat het voor gemeenten geen verplichting
is, wordt de opmaak van een waterplan vaak op
lange baan geschoven. Rolf De Bruyn: “Nu wordt
de problematiek te veel projectgebonden bekeken.
Maar wat als er geen infiltratieruimte beschikbaar
is naast de weg die de gemeente nu wil aanpakken?
Dan moet de gemeente noodgedwongen
uitkijken naar een duur ondergronds infiltratiebekken.
Daar schrikken gemeenten voor terug. Het
is daarom beter niet louter projectmatig te werk
te gaan, maar vanuit een ruimere gemeentelijke
visie. In de ruimere omgeving zijn wellicht nog wel
infiltratiemogelijkheden te vinden”. De provincie
Vlaams-Brabant kent aan gemeenten subsidies toe
om een hemelwaterplan op te maken. In Limburg
is distributienetbeheerder Infrax op dit vlak actief.
De opmaak als dusdanig vergt niet zoveel inspanningen
en kan worden gefinancierd via de nog
onderbenutte inkomsten uit de saneringsbijdrage.
Wendy Francken vraagt dat de Vlaamse overheid
de opmaak van zulke plannen in iedere gemeente
stimuleert.
Oproep tot creatieve oplossingen
Tegelijk pleiten Wendy Francken en Rolf De
Bruyn voor creatieve oplossingen. Rolf De Bruyn:
“Uiteindelijk wordt bebouwing in watergevoelige
gebieden zelden geweigerd. Wel wordt elke vergunning
aan een watertoets onderworpen en in
overstromingsgevoelige zones leidt dat tot strikte
voorwaarden om waterschade aan zowel het project
zelf als aan de omgeving te voorkomen. Het
is zeker niet de bedoeling elke bouwactiviteit in
risicozones onmogelijk te maken. In het signaalgebied
De Kom in Merchtem bijvoorbeeld wou de
gemeente, ondanks het negatieve advies van de
CIW (Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid),
toch bebouwing toelaten omdat die de dorpskern
versterkt. De provincie is de gemeente daarin
gevolgd.”
De ontwikkeling moet dan wel worden aangepast.
Wendy Francken: “Nuttige bewoonbare ruimte
moet bijvoorbeeld steeds boven het wateroppervlak
blijven. Bouwen op palen is zeker niet altijd
noodzakelijk. Gebouwen met overstroombare
kruipruimten zijn in veel gevallen een interessant
alternatief. Een blauwgroen dak met buffering van
water op een groen dak kan bijvoorbeeld ook een
oplossing bieden om hemelwater op te vangen als
er op het maaiveld geen ruimte is om water te bufferen.
Maar het proces verloopt nu vaak te administratief.
De initiatiefnemer dient een dossier in,
wat dan uitloopt in een negatief advies. Het is beter
de oplossingen voor de hemelwaterproblematiek
op voorhand met de bevoegde overheidsinstanties
af te toetsen. Creatief omgaan met hemelwater is
ook een uitdaging voor de bouwnijverheid. Een
dergelijke aanpak veronderstelt dat bouwheren en
ontwerpers van in het begin het hemelwaterverhaal
integreren in het ontwerp- en bouwproces.
Waterrobuust bouwen is dan geen probleem of
last, maar integendeel een meerwaarde voor het
project en voor de omgeving.”
Visierapport 2018