Naar een visionaire woningbouw

119
BIJLAGEN
4.1 Inventaris van
Beleidsknelpunten
Hierna volgt een inventaris van de verschillende beleidsknelpunten
zoals deze werden opgetekend tijdens de gesprekken
met de lokale actoren en tijdens de workshops. Ze zijn
gestructureerd in een reeks categorieën. Veel van deze
punten werden ook rechtstreeks of onrechtstreeks verwerkt
in de studie.
— KNELPUNTEN BIJ HET
BELEIDSINSTRUMENTARIUM
Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen
Door verschillende actoren werd gewezen op de tekortkomingen
van het RSV. Voor een grondige evaluatie kan verwezen
worden naar de studie “Evaluerend onderzoek naar
de effectiviteit van de uitvoering van het ruimtelijk beleid in
Vlaanderen”. Een opgemerkte commentaar is dat het RSV er
in geslaagd is de grote lijnen uit te zetten, zoals bijvoorbeeld
de vrijwaring van de grote open gebieden, maar dat binnen
het buitengebied het RSV te veel los staat van de feitelijke
realiteit. Als voorbeeld kan de statistische berekening van
woningcontingenten volgens het principe van de hiërarchie
der kernen, aangehaald worden. Dit houdt geen rekening met
het ruimtelijk potentieel op het terrein en houdt onvoldoende
rekening met de relatie tussen wonen en andere sectoren
zoals mobiliteit of typologie.
Decreet grond-en pandenbeleid
De evaluatie van dit decreet valt buiten het bestek van deze
studie, maar tijdens de interviews werd geregeld gewezen
op de tekortkomingen van dit decreet. Het wordt algemeen
als positief beschouwd dat het decreet een sociaal bindend
objectief vastlegt en een termijn om dit te realiseren. Dit
betekent een trendbreuk met het verleden. Daartegenover
staat dat het in het algemeen ervaren wordt als onduidelijk,
waardoor voortdurend aanvullingen en bijsturingen noodzakelijk
zijn. Het decreet zou moeilijk maatwerk toelaten,
gezien het sterk afhankelijk is van sociale huisvestingsmaatschappijen
en het VMSW en het zou appartementen bevoordelen
boven grondgebonden woningen. Voor actoren betrokken
bij de woonproductie stelt het decreet operationele
problemen en op investeerders zou het een afschrikkingseffect
hebben. Hier wordt dan vaak de verplichte bouw van
20% sociale woningen in grotere bouwprojecten aangehaald.
Dit verhoogt de kostprijs van de niet-sociale woningen, en
de andere regelgeving en normering van sociale huisvesting
kan leiden tot een zekere mate van segregatie van de sociale
woningen.
Er werd ook gewezen op perverse effecten van het decreet.
Gemeenten spreken bijvoorbeeld de Provincie aan voor het
aansnijden van woonuitbreidingsgebieden met als motivatie
het sociaal bindend objectief. Hier wordt het dus gebruikt als
argument om meer open ruimte aan te snijden.
Energieprestatieregelgeving
Het is vandaag een evidentie dat er energiezuinig moet
gebouwd worden. Europa bepaalt zelfs dat tegen 2020 elke
nieuwe woning passief moet zijn. Echter belast dit de betaalbaarheid
van de aankoop en de bouw van woningen terwijl in
werkelijkheid de betaalbaarheid van het verbruik aanzienlijk
verbetert. Er moet daarom onderzocht worden hoe de besparing
in verbruik kan doorwerken in de huidige betaalbaarheid
van een koop- of huurwoning.
— RUIMTELIJKE EN STEDENBOUW-
KUNDIGE BELEIDSKNELPUNTEN
Beschikbare bouwpercelen komen niet
op de markt
Het theoretisch juridisch aanbod aan bouwmogelijkheden in
woonzone en reservegebied bedraagt rond 1.169.000 verdeeld
over 410.000 percelen – deze cijfers werden naar beneden
bijgesteld in de VRIND 2010 waar sprake is van 345,509
onbebouwde percelen – wat ruim voldoende is om aan de
toekomstige vraag te voldoen. Toch zijn er indicaties dat er
schaarste is en er dus niet voldoende percelen op de markt
komen. Eén van de redenen hiervoor is dat bijna 80% in
handen is van particulieren die minder geneigd zijn de grond
te ontwikkelen, maar deze bijvoorbeeld in bezit houden als
investering voor kinderen of kleinkinderen. Verschillende
actoren pleiten voor een beleid dat het op de markt brengen
van gronden stimuleert. In feite komt dit er op neer dat de
overheid leegstaande percelen belast, een mogelijkheid die
het Decreet Grond-en Pandenbeleid biedt maar die vandaag
wordt doorgeschoven naar de gemeentes die er geen gebruik
van maken.
Onderbezetting en woningwissels
In Vlaanderen, waar ongeveer 75% van de huishoudens
eigenaar is van zijn woning, komt het wisselen van woning
vandaag weinig voor. Toch zou dit een oplossing kunnen zijn
voor de vele onderbezette woningen (59% volgens sommige
cijfers). Met het stimuleren van woningwissels kan een
capaciteitsverhoging bereikt worden waardoor het vermeden
kan worden om onnodig nieuwe ruimte aan te snijden voor
wonen. Het aanmoedigen van woningwissels zou kunnen
gestimuleerd worden door het beleid. Er kan opgemerkt
worden dat de overdraagbaarheid van registratierechten een
bestaande maatregel is, die hieraan bijdraagt.
Bouwreglementering laat verdichting
verkavelingen niet toe
Reglementering laat wel toe dat de dorpskernen ‘verappartementiseren’
maar de verdichting van de verkavelingszones
en de bouw van nieuwe typologieën rond de dorpskernen
is niet mogelijk door de bouwverordeningen (zie punt 1.3 van
de studie).
Permanente bewoning van weekendverblijven
en campings
Deze evolutie, waarbij gebieden in recreatiegebied die ingericht
zijn voor tijdelijke verblijf permanent bewoond worden
door mensen met een beperkt inkomen, stelt een belangrijke
uitdaging voor het beleid. Worden deze woongebieden geregulariseerd
en getransformeerd in woonzone? Of worden ze
gesaneerd en kunnen de bewoners ergens anders gehuisvest
worden?
Bouwgroepen en co-housing
Deze vorm van wonen wordt momenteel niet aangestuurd
vanuit het beleid, hoewel ze een antwoord kan bieden op een
aantal uitdagingen, zowel in stedelijk gebied als in buitengebied.
In het buitengebied stelt het probleem zich ook dat de
bouwreglementering vaak niet toelaat dat dergelijke woonvormen
zich ontwikkelen.
De kostprijs van mobiliteit
Mobiliteit is vandaag zo goedkoop in Vlaanderen dat dit pendelen
en suburbanisatie aanmoedigt. Het afschaffen van de
subsidies voor woon-werkverkeer is een beleidsmaatregel die