Naar een visionaire woningbouw

26
BESTAANDE MECHANIEK VAN DE VLAAMSE WOON PRODUCTIE
de woningen te verkleinen en meer appartementen te bouwen.
Verschillende ontwikkelaars maken van betaalbaarheid een
verkoopsstrategie. 44
Een belangrijke bedenking bij het onderzoek dat bevestigt
dat er geen betaalbaarheidsprobleem bestaat, is dat hier
een trendvolgend scenario mee wordt bevestigd. Statistisch
gezien vindt iedereen in Vlaanderen een betaalbare woning.
Door de hoge prijzen in de steden gaan mensen echter op
zoek naar een betaalbare (en betere) woning buiten de stad.
Het negeren van het betaalbaarheidsprobleem is dan een
bevestiging van de suburbanisatie en zal de kloof tussen steden
met de minder gegoede bevolkingslagen en de rand met
de meer gegoede klassen toenemen.
en de productie van sanitair warm water van woongebouwen,
de belangrijkste bron van de broeikasgasemissies in België.
Tussen 1990 en 2005 namen deze emissies nog toe met
12% ten gevolge van de stijging van het aantal woningen. 47
In een context van toenemende aandacht voor het milieu is
in Vlaanderen sinds begin 2006 de energieprestatieregelgeving
van kracht die eisen oplegt aan de energieprestaties
van nieuwbouw en renovatie. Sinds januari 2010 is de norm
van energieprestatie E80 en in de toekomst zal de norm nog
verstrengen tot E60. Deze wetgeving heeft zijn effect, maar
in het licht van de richtlijnen van Europa, die streven naar E0
voor elk nieuw gebouw vanaf 2020, is er nog een lange weg af
te leggen. 48 Essentieel hierin is een integrale benadering van
het energie- en duurzaamheidsvraagstuk. Met goed isoleren
en zonnepanelen plaatsen zullen we er wellicht niet komen.
Er werd reeds op gewezen dat het systeem van de woningbouwproductie
technologische innovatie niet stimuleert. Ook
in de campagne ‘Wonen in Meervoud’ bleken er zeer weinig
projecten in te zetten op ‘innoverende duurzaamheidstechnologie’.
49 Zeker in collectieve woningbouw ligt hier een enorm
potentieel dat vandaag vaak nog niet benut wordt.
“In nieuwe verkavelingen vindt het duurzaamheidsverhaal,
zoals collectieve energievoorzieningen,
collectieve wateropvang en zuivering
etc., niet hun ingang” — Ingrid Quintens,
dienst Wonen provincie Limburg
Fig 1.22 Gemiddelde verkoopprijs ééngezinswoningen 1991 – 2001 (voor een perceelsoppervlakte
tussen 361 en 1500m 2 ). Uit: Ruimte voor wonen.
Bron: Vanneste (2007), Stadim (2004), Geografie KU Leuven en UCL.
In een integrale benadering is niet alleen directe energiebesparing
en energieopwekking van belang. Ook duurzaam en
ecologisch verantwoord materiaalgebruik maakt hier onderdeel
van uit. Echter principes zoals levenscyclusanalyse of
cradle to cradle (principe waarbij alle gebruikte materialen na
hun leven in het ene product, nuttig kunnen worden ingezet in
een ander product) zijn eerder uitzonderingen.
100% E0 in 2020
Grondschaarste
Wonen is een van de belangrijkste consumenten van de open
ruimte en het bodemgebruik voor wonen neemt nog steeds
toe. Zo kwam er in 2006 ongeveer 753m 2 bebouwde woonruimte
bij per gezin. 45 Dit wordt onder meer verklaard door
het feit dat er veel meer wooneenheden worden gebouwd dan
dat er huishoudens bijkomen.
De wooncultuur van de verkaveling die na de oorlog met de
opkomst van de welvaartstaat een enorme opgang kende,
legt een enorm beslag op de ruimte. Maar de ruimte is eindig.
Met het RSV kwam er een slot op het aantal gronden die voor
wonen kunnen aangesneden worden. Met nog 345.509
onbebouwde percelen voor woongebruik – goed voor meer
dan een miljoen wooneenheden – is er theoretisch geen
direct probleem, maar in de praktijk is 84% van deze gronden
in het bezit van particulieren, waardoor gronden moeilijk op
de markt komen, de prijzen stijgen en het model meer en
meer onder druk komt te staan. 46 Er kan ook aangenomen
worden dat de best gelegen gronden die het gemakkelijkst te
ontwikkelen zijn eerst aangesneden werden, waardoor meer
moeilijker te ontwikkelen gronden overblijven. Dit besef van
de eindigheid van de ruimte dringt meer en meer door en
dwingt ons na te denken over hoe we spaarzamer met de
ruimte kunnen omgaan. Deze uitdaging heeft een belangrijke
ruimtelijke component waar planners en ontwerpers oplossingen
voor formuleren.
Energiezuinigheid
en duurzaamheidstechnologie
Door de energie- en milieucrisis staat de bouwsector voor
een belangrijke uitdaging. Met 15,9% (2005) is verwarming
Fig. 1.23 Evolutie van het E-peil in de EPB aangiften van 2006 tot 2009, in % van het totaal
aantal EPB aangiften. Europa vraagt van de lidstaten dat in 2020 elk nieuwbouwwoning E0 is.
Bron: VRIND / Vlaams Energieagentschap.
Mobiliteit
De gespreide verstedelijking van Vlaanderen was mogelijk
door een uitgebreid autonetwerk en spoorwegnetwerk dat
heel Vlaanderen relatief goed bereikbaar heeft gemaakt.
Met de veralgemening van het autobezit en de uitbouw van
de weginfrastructuur na WOII behoorde de boerentram,
die goedkope arbeidskrachten van het platteland naar de
steden bracht, tot het verleden. Dit waren de randvoorwaarden
voor de toename van het autogebruik. In België
nam het aantal afgelegde voertuigkilometers tussen 1970